واشنتۆن خاوەنی دوو بنكەی سەربازییە لە قوبرس (ئەكروتیری) و (دیكلیا)، یۆنان جگە لەوەی خاوەن رۆكێتی پاتریۆتە لەگەڵ ئیسرائیلیشدا خەریكی بونیادنانی سیستەمێكی راداری هاوبەش لە كریت دای بنەن (كریت: دوورگەیەكی بچوكی یۆنانە وەك مەنهۆڵەكەی لێهاتووە سەری هەموو بۆرییەكان بەوێدا تێپەڕدەبن).
جگە لەمانە تا ئێستا چەندین جار كۆنگرێس و سیناتۆرە ئەمریكیەكان پڕۆژەیان سەبارەت بە رۆژهەڵاتی دەریای سپی پێشكەش كردووە، لە (16ی مارسی 2019)یشدا وەزیری دەرەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكان «مایك پۆمبیۆ» سەردانی قوبرسی یۆنانی و ئیسرائیلی كردووە تایبەت بە پرسی وزەو پرسی ئاسایش لەناوچەكەدا، كۆتا جار بەهۆی دەستێوەردانەكانی توركیاو ناردنی دوو كەشتی بۆ سنووری قوبرسی توركی بۆ گەڕان بەدوای غازی سروشتیدا، دوو ئەندامی ئەنجومەنی پیران پڕۆژە یاسایەكیان پێشكەشكردووە، ئەو دوو سیناتۆرە «روبرت مینیدنیز» ئەندامی دیموكراتەكان لە ویلایەتی نیوجیرسی و «ماركو رۆبیو» سێنەیتی كۆمارییەكان لە ویلایەتی فلۆریدا، لە پڕۆژەكەدا هەوڵ دەدەن ئەمریكا هاریكاری و هەماهەنگی لەگەڵ قوبرسی یۆنانی پێكبهێنێت، بەڵام توركیا كێشەی دەریایی لەگەل قوبرس هەیە. بۆ ئەمەش داوای ئەوە دەكەن ئەو ئابڵوقەی هەناردەكردن و جێگیركردنەی چەك كە ئەمریكا ساڵی (1987) سەپاندویەتی بەسەر قوبرس دا لای ببات.
هەموو ئەمانە لەكاتێكدان كە لە ساڵی (2017)ەوە هاوپەیمانێتیەكی تا ئەوپەڕی بەهێز بە پاڵپشتی راستەوخۆی ئەمریكا لەنێوان: قوبرس- ئیسرائیل- یۆنان دروستبووەو، دەیان كۆنفڕانسی زانستی و كۆبوونەوەی لوتكەی سەرۆكایەتی ئەو وڵاتانە ئەنجامدراوە. هەڵبەتە «میسر»یش بەشێكی گرنگە لە هاوپەیمانێتیەكەو، هاوڕایە لەگەڵیان.
سێهەم: ئایا توركیا بە دەست نوقاوی ئەوەستێ بەدیار گۆڕانگارییە هەرێمایەتیەكانەوە؟
لە كتێیی «قووڵایی ستراتیژی»دا ساڵی (2008) وەزیری ئەوكاتەی دەرەوەی توركیا پرۆفیسۆر «ئەحمەد داود ئۆغلۆ» ئەوە دەستنیشان دەكات كە «توركیا دەوڵەتێك نییە بە دوای هەقیقەت بكەوێ، بەڵكو دەبێت رێی پێ نیشان بدرێ، بەمانایەكی تر ئەو دەڵێ «توركیا ناتوانێ پێناسەی خۆی بكات بە رێگەیەكی بەرگریكارانە، وردتریش دەڵێ توركیا تەنیا وڵاتێك نییە كە بیر لە سەقامگیریی خۆی بكاتەوە، بەڵكو دەبێت وا بكات ببێتە فاكتەری سەقامگیریی ئەوانی تر و بیر لە ئاسایشی دراوسێكانیشی بكاتەوە». یانی توركیا (بەتایبەت لە سەردەمی ئاكپارتی دا) وڵاتێك نییە بەبێ دەستێوەردان لەكاروباری ئەوانی تر بوەستێت. ئەمەش لەلای ئەوانەی دەكەونە سەر دەریای ناوەڕاست وەكو: سوریا و ئیسرائیل و قوبرس و میسر و یۆنان جێگەی ترسێكی گەورەیە، بەتایبەت كە پێشوتر لەسەردەمی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیەكاندا چەشتویانە بە دەست توركەكانەوە.
بەكورتیەكەی توركیا وڵاتێكە زۆر تینوە بە غازی سروشتی‌و ساڵانە بایی 50 بۆ 60 ملیار دۆلار غازی سروشتی دەكرێت، ئەیەوێ بەشداری بكات لە دەرهێنانی وزەو هاوپەیمانێتیەكانی دەریای ناوەڕاست، بەڵام بڕیاری سەرەتا تاكۆتایی ئەوەیە رێگە نادرێت توركیا هیچ رۆڵێكی هەبێت لە هیچ شوێنێكی دەریای ناوەڕاستدا، چونكە قوبرس توركیا بەداگیركار دەناسێنن، لەگەڵ ئیسرائیل پەیوەندییەكانی توركیا لە دوای لێدان لە كەشتیەكەی غەززە لە كۆتایی 2010ەوە پەیوەندییەكانیان ئاسایی نەبۆتەوە، میسریش لە هاتنی «سیسی»یەوە ناحەزێكی گەورەی توركیاو ئەردۆگانە، یۆنانیش لەسەر كێشەی قوبرس و دوورگەكانی تر كارێك لە بەرژەوەندی توركیا ناكات، هاوكات توركیا بەهۆی كڕینی مووشەكی s400 لە رووسیا پەیوەندییەكانی لەوپەڕی خراپیدایە لەگەڵ ئەمریكا.
لەبەرانبەر هەموو ئەمانەدا توركیا زیاتر لە (40000) چل هەزار سەربازی لە قوبرسە توركیەكەدا جێگیركردووە، كەشتیەكانی بواری هەڵكەندن
Kurdish