وشەی سیاسەت Policy، لە رووی زمانەوە چەندین مانای تەواوكاری یەك وەردەگرێت، وەك ئەوەی لە فەرهەنگە ئینگلیزییەكاندا هاتووە، وشەی سیاسەت ئەم مانایانەی هەیە، رێنوێنی، ئاراستەكردنی، رەفتار، بەدەستهێنانی ئەدەبی مامەڵەكردن، حیكمەت لە ئیدارەدان و بەڵگەنامەی رێككەوتنێك كە دەخوازرێ بەجێبهێنرێت، هەموو ئەم مانایانە نەك هەر لێكترەوە نزیكن، بەڵكو تەواوكاری یەكیتریشن.
رەوتێكی زانستی بابەتیانە وەربگرێت
تێبینی دەكرێت كە ئەم مانایانە وەسفی حاڵەتێكی چەقبەستووی نەگۆڕ ناكات، بەڵكو لە ناوەڕۆكدا «هەستێكی بزوێنەرە»، واتە بوونی ئاراستەیەكە بۆ ئەنجامدانی ئەركێك، كە لە بوارێكی بوارەكانی ژیاندا پێویستە ئەنجام بدرێت، وێڕای ئەوانەش ئەو ئەركە خوازراوە هەڕەمەكی نییە، بەڵكو ئەركێكە پێشوەخت ئاراستەكراو و رێكخراوە، ئەمەش بۆ گەیشتنە بە بەدیهێنانی ئامانجێكی ئایندەیە.
لەگەڵ ئەو هەموو مانایەدا، وشەی سیاسەت لەخۆیدا وشەیەكی سەربەخۆ نییە، بەڵكو پێویستی بە پرسێكە پێوەی بلكێندرێت، وەك ئابووری، خوێندن، تەندروستی یان ژینگە، یان هەر پرسێكی تری ژیانی گشتی كە پێویستی بە سیاسەتێكە بەرەو ئامانجێك بیبات كە هەوڵی بەدیهێنانی ئایندەیەكی باشتر بدات.
بێگومان، زۆربەی پرسەكانی ژیان لەپێناوی ئایندەیەكی باشتردا، پێویستیان بە گەشەپێدان و پەرەپێدان هەیە، بەتایبەتی لەم سەردەمی بەجیهانیبونەی تێیداین، كە كێبڕكێیەكی گەورە بەخۆیەوە دەبینێت، لەبەرئەوە ئەم پرسانە پێویستیان بە سیاسەت هەیە، ئەم سیاسەتەش پێویستی بە رێنوێنی و ئاراستەكردن هەیە، هەروەها پێویستی بە لێكۆڵینەوەو توێژینەوە هەیە كە رەوتێكی زانستی بابەتیانە وەربگرێت، تا باشترین دەرئەنجامی لێبكەوێتەوە. بۆ ئەنجامدانی ئەم ئەركانە، ئەو زانكۆیانە باشن كە ئەو ئەركان بە خاوەن مەعریفەو كەسە پسپۆڕە ناودارەكان دەسپێرێت، كە نەوە و عەقڵە هەمەجۆرەكان كۆدەكاتەوە لە توێژرە پسپۆڕو راهێنراوەكانی بوارە جیاوازەكانی ژیان.
ئیدارەدان و بەڵگەنامەكردن
لە جیهان، زانكۆی لەو جۆرە هەن كە بایەخ بە پێدانی ئەو سیاسەتی گەشەپێدانە دەدات لە هەموو ئەو بوارانەی جێ بایەخی هەمووانن، نەك هەر لە چوارچیوەی ئەو دەوڵەتەی زانكۆكەی تێدایە، بەڵكو بۆ دەوڵەتانی تری جیهانیش، نمونەی ئەو زانكۆیانە، زانكۆی هارڤاردی ئەمریكا كە لێرەدا باس لە رۆڵیكی لەم بوارەدا دەكەین.
زانكۆی هارڤارد پێگەیەكی پێشكەوتووی لەناو زانكۆكانی جیهاندا هەیە، ئەم زانكۆیە خاوەنی بەرزترین داهاتە لەناو زانكۆكانی جیهان، كۆلیجێكی تایبەتی بەناوی سیاسەتە حكومییەكان هەیە بە ناوی «كنەیدی» Kennedy ، یەك لە سەرۆكەكانی پێشووی ئەمریكاو یەك لەدەرچووانی ئەو زانكۆیەیە، لەم كۆلیجە یەكەیەك هەیە بە ناوی «رێنوێنی بۆ دیزاینكردنی سیاسەت Evidence for Policy Design: EpoD، ئەم یەكەیە دیدگایەكی هەیە وەسفی توموحاتەكانی دەكات بەوەی كە «جیهانێكە كە بەڵگەكانی پەرەپێدانی بەردەوامی دەوڵەتان و سیستم و كۆمەڵگە بەرەو ژیانیكی باشتر دەبات» ئەم یەكەیە پێداگیری لەسەر «دیزاینی سیاسەتی گەشەپێدان و پەرەپێدانی پرسە گشتییەكان» دەكات. لەپێناوی ئەوەدا خولی راهێنان و وانەی خوێندن، لێكۆڵینەوەو توێژینەوە پێشكەش دەكات، وێڕای پێشكەش كردنی دەستپێشخەری و گرێدانی رێككەوتنامە لەگەڵ دەوڵەتاندا، نەك هەر بۆ ئەنجامدانی لێكۆڵینەوە لە سیاسەتی گەشەپێدان و پەرەپێداندا، بەڵكو بۆ ئیدارەدان و بەڵگەنامەكردنی ئەو جۆرە لێكۆڵینەوانە لەڕێی هاوكاری لەگەڵ توێژەرانی تری سەر بە زانكۆ و لایەنە حكومی و تایبەتەكانیش.
توێژینەوەكە لە ئەرزی واقیع
ئەو پرسانەی جێ بایەخی ئەم یەكەیەن، خوێندن، تەندروستی، ژینگە، پارێزەری كۆمەڵایەتی، دارایی، تواناكان، گەشەدا
Kurdish