ئەگەر پرسیار ئەوەبێت نەوت نیعمەتە یان نەگبەتی بۆ خەڵك؟ رەنگە هەركەس لای خۆیەوە یەكسەرە و بێ دوو دڵی بڵێ: نەوت هەر نەگبەتی بووەو راستیش دەكات. بەڵام بۆچی بووەتە نەگبەتی؟ پەیوەندیی بە كێ و بە چییەوە هەیە؟ هۆكارەكان ناوخۆیین یان دەرەكی؟ یان هەردووكیان؟
هەڵەی مێژوو لە پێناو نەوت
یەكێك لەو هەڵە كوشندە و مێژووییانەی لە عیراقدا ئەنجامدراوە، ئەو نەگبەتییەیە كە ناویان ناوە شۆڕشی 14ی تەممووزی 1958. ئەوەی روویدا وەكو ئەوە لێكدرایەوە گوایە ئیمپریالیزم بەدەر نراوە لە وڵات و پاشانیش ئەوەی بە ناوی خۆماڵیكردنی نەوتەوە ئەنجام دەدرێت درێژكراوەی هەمان هەڵەیە.
بە ناوی خۆماڵیكردنی نەوتەوە ئینگلیزەكان كە بەرهەمهێنی نەوتی عیراق بوون، كرانە دەرەوە، پاشان بە پارە و خەرجییەكی زۆرەوە پسپۆڕی بێگانە هێندرانەوە بۆ بەرهەمێنانی نەوت. ئەمە نەك خۆماڵیكردن نەبوو، بەڵكو گۆڕینی بێگانە بووە بە بێگانە. كاری راست ئەوە بوو لە كاتێكدا كە ئێمە نەماندەتوانی لە رووی تەكنیكی و تەكنەلۆژیاوە كارەكە بكەین، رێككەوتن لەگەڵ ئینگلیزدا بكرێت كە خۆیان نەوتەكە بەرهەم بهێنن و گەشەی پێبدەن و بیفرۆشن، لە بەرامبەر ئەمەدا بەشێكی دیاریكراویان هەبێت. ئەوكات باشتر كاریان دەكرد‌و باشتر گەشەیان بەو بوارە دەدا، دەبوون بە پشتیوانێكی سیاسیی بەهێزیش بۆ وڵات و ئارامی و ئاساییشیان بۆ دابین دەكرد، نەك هێنانی چەند كۆمپانیایەك كە هیچ كات لەو ئاستەدا كاریان نەدەكرد كە دەبوو بیكەن و نەك بە ناوی شارەزاو پسپۆڕەوە بێگانە بە بێگانە بگۆڕین.
جگەلەوەش، هەر لەدوای هاتنە سەركاری بەعسییەكان نەوت وەكو سەرچاوەی سەرەكی بەهێزكردنی سوپا بۆ جینۆسایدكردنی كورد و شەڕی وڵاتانی دراوسێ و سەركوتكردنی گەل بەكارهێنرا. بەمجۆرە نەوت كە دەكرا نیعمەت بێت، بوو بە نەگبەتی بۆ خەڵك و لە جیاتی ئەوەی مایەی خێربێت، بووە مایەی شەڕو ماڵوێرانی.
تاڵانكردنی نەوت
ئەوەی ئاشكرایە ئەوەیە كە نەوت بۆ گەل نەگبەتی بووەو تائێستاش هەر وەكو نەگبەتییەك هۆكاری ماڵوێرانیی خەڵكی عیراقە، بەڵام بۆ بەشێكی زۆر لەوانەی لە دەسەڵاتدان وەكو نیعمەتی شەخسی و بنەماڵەیی دەستی بۆ براوە. دوای دامەزراندنی سیستەمی تازە لە عیراقدا، هەم لە هەرێمی كوردستان و هەم لە باقی عیراقیش، نەوت لە بری ئەوەی سەرچاوەیەكی گرنگی ژیان و پێشكەوتنی وڵات بێت، هۆكاری سەرئێشە و گرفتی گەورەیەو بووەتە مایەی نەبوونی سەقامگیریی چ لە هەرێمی كوردستان و چ لە ناوەڕاست و باشووری عیراقیشدا.
ئێستا زۆر لە بەرپرسانی گەورە لە عیراق و لە هەرێمی كوردستاندا تا گەردنیان لە بازاڕی نەوت نوقم بووە، بەشێوەیەكی ناڕەوا داهاتەكەی دەبەن، هەر ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی دەوڵەمەندی گەورە دروست ببێ بەبێ ئەوەی ئەو دەوڵەمەندانە هیچ بنەمایەكی سەرمایەداریی و گەشەی ئا
Kurdish