ساسۆن حەسقیل،وەزیرێكی جوولەكەی سەرنجڕاكێش

زۆر جار لەهەندێ‌ كتێب‌و نووسین‌و بڵاوكراوەدا ئەم ناوەم ئەهاتە پێش چاو كە كەسێكی جولەكە بووە‌و یەكەم وەزیری دارایی یەكەم حكومەتی عیراقی سەردەمی پاشایەتی بووە‌و باس لەزیرەكی‌و بەتوانایی لە رووی رێكخستنی سیستمی دارایی عیراقەوە ئەكرا، زانیارییەكی ئەوتۆم لەسەر ئەم كەسایەتییە نەبوو.

لەم رۆژانەدا لەپێشانگای كتێبی فیستڤاڵی گەلاوێژ لە كتێبخانەی گشتیی سلێمانی، ناوونیشانی کتێبێک لەسەر ئەم زاتە سەرنجی راكێشام‌و كڕیم.

كتێبەكە نامەیەكی ماستەری (نور مەحموود ئەلعەبدەلی)یە بەزمانی عەرەبی بەناوونیشانی(ساسۆن سەحقیل‌و رۆڵی سیاسی‌و ئابووری لەعیراق).

نامەكە زانیاری بەنرخی تێدایە لەسەر ژیان‌و كارەكانی ساسۆن. بەپێویستم زانی لەكڵاورۆژنەی ئەو كتێبەوە ئەم كەسایەتییە گرنگ‌و كاریگەرو سەرنجڕاكێشە بەخوێنەری كورد بناسێنم.

لە سێ‌ سەردەمی جیاوازدا

ساسۆن حەسقیل كەسایەتییەكی دیار‌و سەرنجڕاكێشی جوولەكەی عیراق بوو، رۆڵێكی دیاری سیاسی‌و ئابووری‌و ئیداری‌و پەرلەمانی لە سێ‌ سەردەمی جیاوازدا هەبوو، ئەوانیش سەردەمی عوسمانی‌و ئینتدابی بەریتانی‌و حكومەتی پاشایەتی(1921-1932).

لە 17ی ئازاری 1860 لەشاری بەغدا لەدایك بووە‌و لەئامێزی خێزانێكی دەوڵەمەندی جوولەكەی شاری بەغدا‌و لەخانوویەكی خۆشی سەر كەناری دیجلەپەروەردە بو‌و. خانەوادەكەی هەموو پێداویستییەكانی ژیانێكی خۆشگوزەران‌و خوێندنیان بۆ دابین كرد.

هەرئەوەش وای كردووە لەراقیترین قوتابخانە‌و زانكۆكانی بەغدا‌و ئەستەنبول‌و لەندەن‌و ڤییەننا بخوێنێ‌‌و خۆی بەزانست‌و زانیاری بەنرخ پڕ چەك بكات‌و سەرمایەیەكی مەعریفی‌و ئەكادیمی كۆبكاتەوە‌و شارەزای بوارەكانی ئابووری‌و بازرگانی‌و قانونی بووە.

بێجگەلە لەزمانی دایك(عیبری)، زمانەكانی عەرەبی‌و ئینگلیزی‌و توركی‌و فارسی‌و فەرەنسی‌و یۆنانی‌و لاتینی بەباشی زانیوە.

بەحوكمی ئەوەی لەخێزانێكی جوولەكەی رۆشنبیر بووە، بایەخێكی زۆری بەخوێندنەوە داوە‌و خاوەنی كتێبخانەیەكی گەورە‌و دەوڵەمەندی سەرچاوە زانستییەكانی سیاسی‌و ئابووری‌و بازرگانی‌و مێژوویی‌و قانونی بووە.

سەرباری ئەوەی كە كەسێكی جوولەكە بووە، بەڵام لەبەرئەوەی كە توانایەكی زۆری ئیداری‌و قانونی‌و ئابووری هەبووە، لەلایەن دەسەڵاتەكانی عوسمانی‌و ئینگلیز‌و پاشایەتی عیراق بایەخی زۆری پێدراوە‌و پۆستی باڵای وەرگرتووە.

كە خوێندنی لەدەرەوەی وڵات تەواو كردووە‌و گەڕاوەتەوە بەغدا‌و هێشتا تەمەنی 24 ساڵ بووە، بەهۆی ئەوەی چەند زمانێكی زیندووی جیهانی زانیوە، پۆستی وەرگێڕی ویلایەتی بەغدای دراوەتێ‌ كە پۆستێكی گرنگ بووە‌و ئەلقەی گەیاندنی والی‌و كونسڵحانە بیانیەكان بووە، ماوەی بیست ساڵ (1884-1904)لەو پۆستەدا بووە‌و لەگەڵ 7 والیدا ئیشی كردووە‌و بەرێی كردوون. ئەوەش نیشانەی بەتوانایی‌و شارەزایی بووە لەو پۆستەدا كە هیچ والییەك نەیتوانیوە دەستبەرداری بێت.

خزمەتی كردووە‌

دواتر ماوەی چوار ساڵ(1904-1908) بەڕێوەبەری كەشتیڕانی حەمیدیە بووە.

ساڵی 1913 بووە بەراوێژكاری وەزارەتی كشتوكاڵ‌و بازرگانی عوسمانی لە ئەستەنبوڵ.

وەك ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عوسمانیش خزمەتی كردووە‌و لەساڵانی 1908تا 1914 سێ‌ جار وەك نوێنەری شاری بەغدا بەئەندامی پەرلەمان هەڵبژێردراوە.