هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بە سەرۆکایەتی ئەمریکا بووە هۆکارێک عێراق توانی داعش تێکبشکێنێت کە یەک لەسەر سێی وڵاتەکەی کۆنترۆڵکردبوو. سوپاس بۆ هێزە عێراقییەکان و پێشمەرگە و حەشدی شەعبی کە بەهۆی ئەوانەوە بەم نزیکانە داعش لە موسڵ وەدەردەنرێت. حەیدەر عەبادی سەرۆک وەزیرانی عیراق شایەنی پێزانینە، بۆ بەڕێوەبردنی ئەم ئۆپراسیۆنە.
ئەو سیستمە سیاسییەی کە لەدوای سەدام حسێن دامەزرا شکستی خواردووە. دوور لەو سیستمە دیموکراسیە لیبڕاڵە بوو کە خەڵک ئاواتی بۆ دەخواست بە خۆشمەوە، ئەمڕۆ عێڕاق بووەتە گیرۆدەی جۆرێک لەچەتەگەرایی و ناکۆکی ئێتنیکی و تایەفەگەرایی.
پێکهاتە سەرەکییەکانی عیراق، پێویستیان بەدیالۆگی ڕاشکاوانەیە بۆ گەیشتن بە رێککەوتنێکی سیاسی نوێی یەکلاکەرەوە. ئەم پرۆسەیە پێویستە بەدانوستاندن لەنێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستاندا دەستپێبکات. هەروەک گرنگە هەردولا بڕیاربدەن، ئاخۆ دەیانەوێت پێکەوە بژین یان نا؟ ئەو شوێنەی پێویستە ئەم بڕیارەی لێبدرێت بەغدایە، نەک ئەنقەرە و تاران یان واشنتۆن.
زۆرینەی کورد، سەربەخۆیی یەکجارەیی دەخوازن، بەڵام ئەگەر بڕیاڕ جیابوونەوە بێت، پێویستە لەڕێگای نەخشەڕێگایەکی گونجاوەوە بێت و بەدانوستان بێت لەگەڵ بەغدا، وەکو نمونەی چیک و سلۆڤاک، نەک بە شێوەی قوبرسی باکوور یان باشووری سودان. ڕەنگیشە سەرکردایەتی کورد مانەوە وەکو بەشێک لە عێراقێکی کۆنفیدراڵی بەگونجاو ببینێت، کەتیادا کوردستان سەروەری تایبەتی خۆی هەبێت، و چواچێوەیەکی هاوبەش دیاری بکرێت بۆ بەرژەوەندی ئابووری و ئەمنی. لە ئێستاشدا، سەرکردایەتی کورد، پێویستە بەجددی کاربکات بۆ چارەسەرکردنی کێشە سیاسی وئابووری و حوکمڕانیەکانی، کەدووچاری هەرێمی کوردستان بوونەتەوە.
عەرەبەکانی عیراق- سوننە و شیعە- پێویستە بڕیاربدەن لەرێککەوتنی سیاسی داهاتووی خۆیان، حزبە شیعەکان حکومەتیان لە دەستە، ونیگەرانن دەسەڵات هاوبەشی پێبکەن نەوەکا ببێتە دەروازەیەک بۆ گەڕانەوەی سوننەکان بۆدەسەڵات. ڕاستە کە سووننەکان سەرکردایەتییەکی یەکگرتووی باوەڕپێکراویان نییە، نوێنەرایەتییان بکات و ڕووبەڕووی توندڕەوەکان ببێتەوە، بەڵام شیعە و کورد پێویستە بزانن، کەپەراوێزخستنی سووننەکان ژینگەی بەرهەمهێنانی تیرۆریزمە. بەهەمان شێوە،سوننەکان پێویستە تێبگەن، ئەوان گەورەترین زەرەرمەندی تیرۆریزمن.
گەشەپێدانی ئابووری دووەم گەورەترین تەحەدییە ڕووبەڕووی سەرکردە عێڕاقییەکان دەبێتەوە. پەرەسەندنی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لەساڵی ٢٠٠٣وە نەبووەتە مایەی باشکردنی گوزەرانی خەڵکی عێراق. زۆربەی ئەم داهاتە، لەمووچەکان بەرزەکانی کەرتی گشتی ناتەندروست و هەڵاوساودا خەرجدەکرێت.
لێرەدا ڕێگایەک، بۆ چارەسەرکردنی ئابووری کرێگرتەیی شکستخواردوو، بریتیە لەدروستکردنی دامەزراوەیەکی گشتی بۆ پلان وجێبەجێکردنی پڕۆژە
Kurdish