لە (ئاماژەكانی پێزانینی گەندەڵی)ـدا كە ساڵانە (رێكخراوی زوڵاڵیی ـ شفافیە ـ نێودەوڵەتی) لە راپۆرتێكدا ئاشكرای دەكات، دەوڵەتی عێراق بە یەكێك لە گەندەڵترین دەوڵەتەكانی جیهان لە ساڵی 2012 ـدا ناسێنراوە.
لەناو (176) دەوڵەتدا كە بەپێی پێوانەكانی ئەو ئاماژانە روماڵیان تێدا كراوە، عێراق و سودان و سۆماڵ فاسیدترین دەوڵەتەكانی جیهانن و لە 100 نمرە بۆ ئاماژە باشەكان، عێراق تەنیا 18 نمرەی بەركەوتووە.
پێنجشەممەی رابردوو ئەم راپۆرتە بڵاو كرایەوە و دەركەوت پاشی سوماڵ و سودان عێراق سێیەمین گەندەڵترین دەوڵەتەكانی جیهانە. ئەمە چەند ساڵێكە دەوڵەتی عێراق هەر لەم پلە نزمانەدایە و بەردەوام وەكوو دەوڵەتێكی هەرە فاسید دێتە ناسین.
لە لایەكی دیكەوە، بەر لەو راپۆرتەی رێكخراوی زوڵاڵیی نێودەوڵەتی، راپۆرتێكی دیكەی رێكخراوێكی دیكەی نێودەوڵەتی بڵاو بۆوە تێدا دەركەوت كە شاری بەغداد، پایتەختی دەوڵەتی عێراق، پیسترین شاری جیهانە.
بەپێی دوا راپۆرتی رێكخراوی (مێرسر) شاری بەغداد بۆ ژیان و گوزەران و كاركردن خراپترین شاری جیهانە. ئەمەیش دووەمجاری یەك لەدوای یەكە كە بەغداد وەكوو خراپترین شاری جیهان دیاری دەكرێ.
(221) شار لە سەرانسەری جیهاندا لەم روپێوەدا دانراوە و شاری (ڤییەنا)ی پایتەختی وڵاتی نەمسا بە باشترین شار و پاشان (8) شاری دیكەی ئەوروپا هاتووە. باشترین شاری ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش شاری (دبی)ـیە كە لە ریزبەندی (73)ـیەمیندایە. لە ژێری ژێری لیستەكەیشدا (نواكشوت) و (سەنعا) و (خەرتوم)ـە و لە كۆتایی ریزبەندییەكەشدا بەغداد دێت كە خراپترین شاری جیهانە.
جگە لەم ریزبەندییە سەبارەت بە ژیان و گوزەران و پیسی ژینگە، هەروەها عێراق بە گشتی و بەغداد بەتایبەتی پشكی شێری هەیە لە كۆی ئەو كەسانەی بە هۆی هێرش و كاری تیرۆرییەوە لە جیهاندا دەكوژرێن.
بەپێی راپۆرتی هەمان رێكخراو زیاتر لە 50% ی قوربانیانی تیرۆر لە عێراق و پاكستان و ئەفغانستاندان.
(رێكخراوی مێرسر) رێكخراوێكی راوێژكارییە. ئیشی ئەوەیە كە راپۆرتی راوێژكاری بۆ كۆمپانیا گەورەكانی جیهان ئامادە دەكات تا رێنوێنیان بكات بۆ شوێنی كار و سەرمایەگوزاری و تێچووی كاركردن و دەرماڵەی مەترسی و گوزەران و خزمەتگوزاریی بۆ فەرمانبەران و كرێكارانیان.
بۆیە دەبێت بە وردی لەبارەی هەموو شتێكەوە بنووسێ رووپێو بكات و ئامار كۆبكاتەوە.
روپێوی ئاماژەكانی (مێرسر) گواستنەوەی گشتی و تایبەت، كەرتی گەیاندن و فڕۆكەخانە و پەیوەندییەكان، باخچە و شوێنە گەشتیارییەكان، چێشتخانە و ریستۆرانتەكان، شانۆ و سینەما و گەلەرییەكان، هۆڵەكانی وەرزش و یانەكان، بازاڕی دابینكردنی خۆراك و كەرەستەكانی ژیاریی، نرخ و كرێی خانووبەرە و ئاپارتمانەكان وهەبوونیان، ژینگەی سروشتی و هەموو ئەو بوارانە بەسەردەكاتەوە كە پەیوەندی راستەوخۆیان بەكار و كاركردنەوە هەیە.
هەروەها پێوەرەكانیشی دانراون بۆ پێوانەكردنی ئاستی ژینگەی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووری، ئارامی و ئۆقرەیی سیاسی، تێكڕایی تاوان، یاسا پەیڕەوكراوەكان، رێكارەكانی خەرجكردن و نرخی دراوە بیانییەكان، خزمەتگوزاری بانكەكان، خزمەتگوزاریی تەندروستی و ئاو و ئاوەڕۆ، چارەسەركردنی نەخۆشییە درمەكان، فەوتاندن و ریسایكلینی پاشەڕۆ و پاشماوەكان، پیسبوونی هەوا و ژینگە، خزمەتگوزاریی كەرتی كارەبا.
وا ئەمساڵیش بۆ جاری دووەمی یەك بەدوای یەكدا، بەغداد پایتەختی عێراقی ئێستا كە فاسیدترین دەوڵەتی جیهانە و پایتەختی رەشید كە بەر لە 13 سەدە دروست كراوە، بە خراپترین شاری جیهان هەڵبژێرایەوە.
ئەم عێراقە كە فاسیدترین دەوڵەتە لەسەر گۆی زەوی و پایتەختەكەیشی پیسترین و خراپترین شارە لە جیهاندا، تێكڕایی رۆژانەی ناردنە دەرەوەی نەوتی خاوی لە مانگی رابردوودا (تشرینی دووەم) گەیشتە (2 ملیۆن و 620 هەزار) بەرمیل، كە داهاتەكەی (8 ملیار و 201 ملیۆن دۆلار) بووە و چۆتە پاڵ داهاتەكانی سەدان سەرچاوەی دیكە. هەروەها بودجەی ساڵانەی ئەم دەوڵەتە لە ساڵی 2011 دا ( 100 ملیار دۆلار) بووە و لە ساڵی داهاتووشدا، 2013، دەگاتە( 118،6 ملیار دۆلار).
بە سەرنجدان و تێگەیشتن لە ئاماژەكانی ئەو دوو راپۆرتە و چەندین ئامار و داتای دیكەی ناو ئاماژە نێودەوڵەتییەكان و هەموو ئەو دەرەنجامە سیاسی و ئابووری و ژیاری
Kurdish