جیهان به‌وه سه‌رقاڵ بوو كه كێ ده‌بێته سه‌رۆكی ئه‌مریكا له ماراسۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان تا سوێند خواردن و ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌سه‌ڵات له ویلایه‌ته‌یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا چاوه‌كان له‌سه‌ر ئه‌و پرۆسه گرنگه بوو ، چونكه له ده‌ركه‌وتنی هه‌ژموونی دیموكراسی و ئابوری و سیاسی و سه‌ربازی له‌ساڵی 1941 له‌سه‌رو به‌ندی جه‌نگی دووه‌می جیهان مۆدێلێكی نوێی سیاسه‌تكردن له ئه‌مریكاوه گواسترایه‌وه بۆ جیهان به‌گشتی ، چونكه تا پێش ده‌ركه‌وتنی هه‌ژموونی سیاسی و سه‌ربازی و ئابوری ئه‌مریكا سیستمی فاشیزم و كۆیله كردنی مرۆڤه‌كان زاڵ بوون به‌سه‌ر مۆدیل سیستمی جیهانیدا به‌جۆرێك له وڵاتانی ئه‌ورپا له‌سه‌ده‌ی ناوه‌راسته‌وه تا له‌باربوون بۆ گه‌شه سه‌ندنی بیری ره‌كه‌ز په‌رستی جیهان له‌ساییه‌ی فاشیه‌ت به‌ره‌و تۆماركردنی دووجه‌نگی جیهانی كاولكارو خوێن رێژ چوو.
بۆ ئه‌مریكا گرنگه ؟
ئه‌مریكا وه‌ك وڵاتێكی به‌هێز له سه‌ر ئه‌م هه‌ساره‌یه‌دا خاوه‌ن ده‌سه‌ڵاتی ره‌هایه له ئاراسته‌كردنی كیشه‌وه‌ره‌كان ، چونكه جۆری عه‌قڵیه‌تی ئه‌و سیستمانه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی سیستمی سیاسی ئه‌مریكادان به‌جۆرێكن كه كۆمڵگه‌كان بچووك ده‌كه‌نه‌وه و له قاڵبی ده‌ده‌ن و له‌ناو چوار چێوه‌یه‌كی داخراوی سیاسی و فكری و ئایینیدا كۆمه‌ڵگه ده‌هێڵنه‌وه .
به‌ڵام تێفركین و قوڵ بوونه‌وه بۆره‌هه‌نده‌كانی ژیانكردن خه‌ون بۆ ئه‌و مرۆڤانه دروستده‌كات كه غه‌یره ئه‌مریكین و ده‌یانه‌وێ به‌ڕێگه‌ی سیستمی سیاسی ئه‌رمیكادا بڕۆن و له‌به‌رده‌م ماف و ئه‌رك له چوار چێوه‌ی یاسا وه‌ك یه‌كبن ، یاخود ده‌وڵه‌تێكی هاوشێوه‌ی ویلایه‌ته‌یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكایان هه‌بێت ، هه‌ر ئه‌و تێڕوانینه دنیا بینین دروست ده‌كاو ئه‌مریكای له هزری نائایدیالیسته‌كان كردۆته ئه‌و هێزه‌ی مرۆڤایه‌تی رزگار ده‌كات ، بۆكورد هه‌میشه ره‌نگه ئه‌و دیده راست بێت چوونكه تاقانه‌ترین گه‌لی سه‌ر رووی ئه‌م زه‌میینه‌یه كه بێ واژوو كردنی گرێبه‌ست ده‌یه‌وێت هێلكه‌كانی له‌نێو سه‌به‌ته‌ی ئه‌مركییه‌كان بێت ، شه‌ڕی داعش راسته‌وخۆ و ناراسته‌وخۆ ئه‌م نزیك كردنه‌وه‌ی دروستكردووه به‌ڵام تا ئێستا نزیك بوونه‌وه‌یه‌كی ستراتیژی درێژ خایه‌ن نییه وه‌ك ئه‌وه‌ی كه ئه‌مركییه‌كان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل له‌ناو دڵی عه‌ره‌ب هه‌یانه ، ساڵی 2003 له‌سه‌رو به‌ندی پرۆسه‌ی ئازادی عێراقدا ئه‌مریكییه‌كان به‌سه‌رۆكایه‌تی هاوپه‌یمانییه‌ك توانیان ، ئه‌فسانه‌ی فاشیزمی سه‌دامی له‌كه‌سێتی په‌یكه‌ره‌كه‌ی سه‌دام له‌نێوه‌ندی به‌غداد بشكێنن ، بۆ عێراقییه‌كان رووخاندنی سه‌ده‌م خه‌ون بوو كه ئاسته‌م بوو به له‌ده‌شت و هۆره‌كان ئه‌و خه‌ونه بێته‌دی و ببێته راستی ، به‌ڵام ئه‌مریكییه‌كان وه‌ك چۆن وڵاتانی كه‌نداو كۆیتیان له جه‌نگی كه‌نداو له 1990 سه‌ربه‌ستكرد ئاوا به‌هه‌مان شێوه عێراقیان سه‌ربه‌ستكرد و توانیان گه‌لانی جیاوازی عێراق له‌سه‌ر یه‌ك مێز كۆبكه‌نه‌وه و حكومڕانی وڵاتیان راده‌ست بكه‌ن ، له گه‌شانه‌وه‌ی تێرۆر له دوای شۆڕشی به‌هاری عه‌ره‌بی له ساڵانی 2010 و 2011 ، زه‌مینه‌ی گۆرینی سیستمه‌كان له سایه‌ی هێزی ته‌كنه‌لۆژیاو چه‌كی تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان هاته‌دی ، به‌ڵام بۆشای سیاسی و ئابوری یه‌ك ره‌تكردنه‌وه و لاوازی فه‌رهه‌نگی دیموكراتی دووباره وڵاتانی ئازاد له‌ده‌ست سیستمه دیكتاتۆره‌كانی به‌ره‌و قۆناغی گه‌شانه‌وه‌ی تێرۆریزم برد ، له كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له عێراق له دوای نۆساڵ و له ساڵی 2011 عێراقی دوای سه‌دام و ناوچه‌كه‌ی به‌ره‌و رابروونی فكره‌ی ئیسلامی توند ره‌وی چه‌كداربرد له عێراق و ناوچه‌كه سه‌ره‌تا قاعیده و پاش ئه‌وه داعش و نوسره‌و سه‌له‌فییه توند ره‌وه‌كان ، له نائاماده‌بوونی ئه‌مریكا بوونه خاوه‌ن خه‌لافه‌تێك له‌زه‌وی عێراق و سوریا ، له‌شه‌و رۆژێكدا بوونه خاوه‌ن خاك ، به‌ڵام دوای ئه
Kurdish