ناوه‌ندی نێوده‌وڵه‌تی بۆ توێژینه‌وه‌كانی تایبه‌ت به‌گه‌شه‌پێدانی ئابووری ڕای وایه، نه‌گه‌یشتنی لایه‌نه سیاسیه ده‌سه‌ڵاتداره‌كانی عێراق به‌ڕێكه‌وتنێكی یه‌كجاره‌كی بۆ دانانی یاسای نه‌وت‌و غاز، هۆكارێكی ڕاسته‌وخۆیه بۆ به‌رده‌وامبوونی كێشه‌و گرفته‌كان له‌نێوان هه‌ولێرو به‌غدا، له‌كاتێكدا هه‌رلایه‌ك سوودوه‌رگرتن له‌سامانه سروشتییه‌كانی ژێر خاكه‌كه‌ی به‌مافی خۆی ده‌زانێت، ئه‌گه‌رچی هێشتا له‌ڕووی جوگرافی‌‌و جیۆسیاسیه‌وه هه‌رێمی كوردستان به‌شێكه له‌ده‌وڵه‌تی عێراق.
به‌گوێره‌ی ڕاپۆرتی ئه‌و ناوه‌نده نێوده‌وڵه‌تیه، كێشه‌كه ته‌نها له‌نه‌بوونی یاسایه‌كی تایبه‌ت به‌نه‌وت‌و غازو دیاریكردنی ده‌سه‌ڵاته ئابوورییه‌كان نیه، به‌ڵكو یه‌كلایی نه‌بوونه‌وه‌ی چه‌مكی فیدرالیه‌ت‌و پرسی دیاریكردنی سنووره جوگرافییه‌كان له‌ناوچه جێناكۆكه‌كاندا، چه‌ند فاكته‌رێكی گه‌وره‌ن له‌درێژه‌كێشانی ململانێكانی نێوانیاندا.
له‌ماوه‌ی ساڵانێكی كه‌می ڕابردوودا، سه‌ركردایه‌تی سیاسی هه‌رێمی كوردستان نزیكه‌ی (50) گرێبه‌ستی نه‌وتیان له‌گه‌ڵ كۆمپانیا بیانییه‌كاندا به‌مه‌به‌ستی وه‌به‌رهێنان‌و په‌ره‌پێدانی نه‌وتی ناو خاكی هه‌رێم واژۆ كردووه، چونكه ئه‌وه به‌مافێكی شه‌رعی‌‌و ده‌ستوری كورد له‌عێراقی نوێی دوای دیكتاتۆریه‌ت ده‌ده‌نه قه‌ڵه‌م، جگه له‌وه‌ی كه ماوه‌یه‌كه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‌و به‌تایبه‌تیش وه‌زاره‌تی سامانه سروشتییه‌كان به‌ئاشكرا ڕایگه‌یاندووه، كه به‌نیازه هێڵێكی بۆری سه‌ربه‌خۆ بۆ گواستنه‌وه‌ی نه‌وت دابمه‌زرێنێ‌‌و له‌ڕێگه‌ی توركیاوه نه‌وت‌و غاز هه‌نارده‌ی ده‌ره‌وه بكات.
به‌ڕای شاره‌زایان‌و چاودێرانی ئابووری ئه‌مه هه‌نگاوێكه بۆ ڕێگه‌خۆشكردن به‌ره‌و سه‌رهه‌ڵدانی جۆرێك له‌سه‌ربه‌خۆیی دارایی‌‌و كیسه جیاییكردن له‌گه‌ڵ حكومه‌تی فیدراڵی عێراقدا، ئه‌وه‌ش بوه‌ته مایه‌ی تووڕبوون‌و نیگه‌رانی حكومه‌تی به‌غدا كه هه‌موو هه‌نگاوه‌كانی هه‌رێم به‌و ئاراسته‌یه به‌ناده‌ستوری لێكده‌داته‌وه.
ئه‌و كێشمه‌كێش‌و ساردیه‌ی ئه‌مڕۆ له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم‌و حكومه‌تی به‌غدادا به‌دیده‌كرێت سه‌ره‌تای قه‌یرانێكی سیاسیه، به‌ڵام فاكته‌رێكی سه‌ره‌كی له‌پشت په‌ره‌سه‌ندنی ئه‌و قه‌یرانه‌دا پێداگریكردنه له‌سه‌ر مافه ئابوورییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان‌و تایبه‌تتریش مافی له‌مامه‌ڵه‌كردن به‌سامانی نه‌وت‌و غازه‌وه. بۆیه ده‌بینین ڕۆژ له‌دوای ڕۆژ ململانێكانی نێوان هه‌رێمی كوردستان‌و حكومه‌تی به‌غدا له‌سه‌ر پرسی نه‌وت‌و غازو ده‌سه‌ڵاتی واژۆكردنی گرێبه‌سته‌كانی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ كۆمپانیا بیانییه‌كاندا زیاتر په‌ره ده‌سێنێ‌‌و لێدوان‌و كاردانه‌وه‌كانیش توندتر ده‌بن، جگه له‌وه‌ی بارودۆخه‌كان به‌ره‌و ئاقارێكی سیاسی هه‌نگاو ده‌نێن، چونكه هه‌روه‌ك ده‌وترێت “ئابووری‌‌و سیاسه‌ت دوو ڕووی یه‌ك دراون”.
شاره‌زایانی سیاسی‌‌و ئابووری پێیانوایه، چاره‌سه‌ركردنی دۆسێی نه‌وت‌و غاز له‌نێوان هه‌رێمی كوردستان‌و حكومه‌تی به‌غدا بۆخۆی كردنه‌وه‌ی گرێكوێره‌ی سه‌رجه‌م گرفته سیاسیه‌كانه‌‌و ئاڵۆزبوونی ئه‌و دۆسیه‌یه‌ش زیان به‌به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لانی عێراق ده‌گه‌یه‌نێت، كه‌واته بۆ ئه‌وه‌ی كێشه‌كه گه‌وره‌ترو دژوارتر نه‌بێت، پێویسته جۆرێك له‌هه‌مئاهه‌نگی‌‌و ڕاگۆڕینه‌وه‌‌و لێكتێگه‌یشتن هه‌بێت.
“نه‌وت كلیلی سه‌ربه‌خۆیی هه‌رێمی كوردستانه بۆ ده‌رچوون له‌خولانه‌وه له‌بازنه‌ی ئابووری عێراقدا”، ئه‌مه بۆچوونی زۆرێك له‌چاودێرانی سیاسی‌‌و شاره‌زایانی ئابووریه كه هه‌ندێكجار ده‌وروژێنرێت‌و به‌چه‌ند ئاراسته‌یه‌كی مه‌به‌ستدارو نالۆژیكیانه لێكدانه‌وه‌ی جۆراوجۆری بۆ ده‌كرێت.
هه‌رچی حكومه‌تی به‌غدایه زۆر به‌توندی دژی ئه‌م گرێبه‌سته نه‌وتیانه‌ی هه‌رێم ده‌وه‌ستێته‌وه‌‌و به‌ناده‌ستووری‌‌و نایاسایی ده‌یانداته قه‌ڵه‌م، چونكه حكومه‌تی هه‌رێم له‌كاتی واژۆكردنیاندا نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ وه‌رگرتنی ڕه‌زامه‌ندی ده‌سه‌ڵاتی ناوه‌ند.
ڕیده‌ر فیسه‌ر، هه‌واڵنێری ماڵپه‌ڕی (هیستۆریا) كه گرنگی به‌كاروباری عێراق ده‌دات ده‌ڵێت:”ورده ورده ڕوونده‌بێته‌وه كه كورده‌كان ده‌یانه‌وێت كه‌رتی نه‌وت‌و غاز له‌ناو خاكی هه‌رێمه‌كه‌یاندا په‌ره پێبده‌ن كه
Kurdish