ئایاکۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی چۆته نێو قۆناغێکی تازه‌ی هه‌ره‌س هێنان و داڕووخانی ئابوریه‌وه؟ له‌کاتێکدا به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی خۆراک، ته‌نگژه‌ی وزه، قه‌یرانی که‌ش وهه‌وا و ته‌نگژه‌ی ئابوری به‌رۆکی پێ گرتووه‌و وای له سیاسه‌تمه‌داران و ئابوریناسان کردووه به جدی بیر له دۆزینه‌وه‌ی ڕێکاره تازه‌کان بکه‌نه‌وه‌و ڕێگاچاره‌کان به په‌له ده‌ست نیشان بکه‌ن.
ئه‌وقه‌یرانه تازه‌یه‌ی له بواری ئابوری و به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی نه‌وت ڕووبه‌ڕوی جیهان بۆته‌وه، بۆته هۆی هاتنه‌کایه‌ی ژماره‌یه‌ک سه‌نته‌ری هێز و ده‌سه‌ڵات له ئاستی جیهاندا.
وڵاتی ئه‌مریکا به‌و ژماره زۆره ئوتۆمبێله‌ی هه‌یه‌تی، بۆته گه‌وره‌ترین وڵاتی به‌کارهێنه‌ری به‌نزین. واپێده‌چی یه‌کێک له‌و گرفت وهه‌ڕه‌شانه‌ی نهۆ به‌ڕای ئه‌مریکیه‌کان ڕووبه‌ڕووی کۆمه‌ڵگای ئه‌مریکا بۆته‌وه‌و له هه‌ڕه‌شه‌ی تیرۆریزم زیاتر هزری ئه‌مریکاییه‌کانی به خۆیه‌وه سه‌رقاڵ کردووه، به‌رزبوونه‌وه‌ی ڕۆژانه‌ی نرخی به‌نزین و ئه‌و قه‌یرانه ئابووریه‌یه وا ده‌مێکه به‌رۆکی سیاسه‌تمه‌داران و کاربه‌ده‌ستانی ئه‌مریکای گرتووه‌و وا پێناچێ به‌م نزیکانه ڕوو له چاره‌سه‌رکردن بکات. به ڕای شاره‌زایانی ئابوری ته‌نیا ڕێگه‌چاره‌ی ئه‌م قه‌یرانه ئابوریه، هاورده‌ی زیاتری نه‌وت و گاز وبه‌رزبوونه‌وه‌ی نرخی داته‌پیوی دۆلاره به‌رامبه‌ر به دراوی بیانی له‌وانه یۆرۆیه.
به‌ڵام له جیاتی دۆزینه‌وه‌ی چاره‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تی بۆ ئه‌م قه‌یرانه، کاربه‌ده‌ستانی واشنتۆن له پێشکه‌ش کردنی کۆمه‌ڵێک چاره‌سه‌ری کورت مه‌ودا، که‌وا زیاتر له پینه‌وپه‌ڕۆ کردن ده‌چێ، تا کو ئێستا نه‌یانتوانیوه به شێوه‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تی چاره‌سه‌رێکی جێگه‌ی ڕه‌زامه‌ندی هاوڵاتیان بده‌ن به ده‌سته‌وه. بۆ نمونه کاتی خۆی جۆرج بوشی سه‌رۆکی ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا له کاتی سه‌ردانی کردنی سعودیه‌و کۆبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ سعودیه‌کان، نه‌یتوانی قه‌ناعه‌ت به سه‌رانی ئه‌و وڵاته بێنێ ئاستی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت به‌رز که‌نه‌وه، ئه‌ویش به‌هۆی پێداگری سعودیه‌کان به‌وه‌ی ئه‌م وڵاته خوازیاره به‌شێک له‌م ئاڵتونه ڕه‌شه بۆ نه‌وه‌کانی داهاتووی بنه‌ماڵه‌ی پاشایه‌تی هه‌ڵگرێ و له‌وه‌ی ئێستا زیاتر ناتوانێ نه‌وت به‌رهه‌م بێنێ.
له‌کاتی هه‌ڵبژاردنه‌کانی سه‌رۆکایه‌تی ئه‌مریکاشدا هه‌ردوو پاڵێورای کۆماریه‌کان، مه‌ک که‌ین و به‌ربژاری دیموکراته‌کان، هێلاری کلینتۆن به‌ڵێنیان به گه‌لی ئه‌مریکا دابوو به نیازن له پێنگاڤێکی خێرادا و له‌کاتی به‌ده‌ست هێنانی پۆستی سه‌رۆکایه‌تیدا، باجه‌کانی سه‌ر به‌نزین هه‌ڵبگرن، به‌ڵام ئه‌م پێشنیازه له لایه‌ن کۆنگرێسه‌وه به تووندی ڕه‌ت کرایه‌وه‌و به چاره‌سه‌رێکی ناواقعی درایه قه‌ڵه‌م.
لێ کۆنگرێس له هه‌نگاوێکی چاوه‌ڕوان نه‌کراودا داوای له حکومه‌تی ئه‌مریکا کردبوو، واز له هه‌ڵگرتن و پاشکه‌وت کردنی ئه‌و 70.000 به‌رمیله نه‌وته‌ی ڕۆژانه بێنێ و هه‌مووی له پێناوی دابه‌زاندنی نرخی نه‌وت بخاته بازاڕه‌وه. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به ڕای ئابوریناسان، هیچ کام له‌م هه‌نگاوانه نەیانتوانی باری ئابوری کز و بێ هێزی ئه‌مریکا ڕاست بکه‌نه‌وه و نرخی نه‌وت دابه‌زێنن، چونکه کۆمه‌ڵێک فاکتۆری ده‌ره‌کی ڕۆڵێکی بنه‌ڕه‌تی له‌م هاوکێشه‌یه‌دا ده‌گێڕن.
به‌ڵام شاره‌زایانی بواری وزه له سه‌ربۆچوونێکی ترن. مایکل کلار پرۆفیسۆر له کۆلیژی هامپشایر له ماساچووسێت پێی وایه، ئیداره‌ی بۆش هیچ جۆره سیاسه‌تێکی ڕوون و ئاشکرای له بواری وزه‌دا نەبوو. به‌ڵکو سه‌رۆک بوش و ڕاوێژکاره یاریده‌ده‌ره‌کانی ده‌یانه‌ویست له ڕێگه‌ی به‌کارهێنانی هێزی سه‌ربازی ده‌ست بگرن به سه‌ر هه‌موو ئه‌وسه‌رچاوه ئابوری و وزه‌یه‌ی له ئاینده‌دا ڕووبه‌ڕووی نشوستی هێنان و که‌مبوونه‌وه ده‌بێته‌وه. ئه‌و ده‌ڵێ، بۆش ودیک چێنی خاوه‌نی ئه‌وسیاسه‌ته تۆکمه ئابوریه نەبوون، که‌وا وڵاتی ئه‌مریکا پێویستیه‌تی.
به‌ڵکو ئه‌مانه ده‌یانویست به‌هه‌ڵکه‌ندنی چه‌ندین چاڵی نه‌وت له هه‌رێمه‌کانی ئالاسکا و که‌نداوی مه‌کزیک ئه‌و بۆشاییه‌ی قه‌یرانی وزه له ئاستی جیهان خولقاندوویه‌تی، پڕ بکه‌نه‌وه. هه‌روه‌ها ئیداری کۆشکی سپی له به‌رنامه‌ی دابوو نه‌وتی زیاتر له که‌نداوی گینه و ده‌ریای قه‌زوین هاورده‌ی ئه‌مریکا بکات و ئه‌وباره لاسه‌نگ و ناهه‌مواره‌ی ویلاته یه‌کگرتووه‌کان دووچاری بووه، بخاتەوە سەر ڕاستە ڕێوە. لێ گرتنه به‌ری ئه‌م جۆره سیاسه‌ت وڕێبازه له ئاییندەدا، بێ ئه‌وه‌ی بیر له ئالته‌رناتییڤی تر بکرێته‌وه، چاره‌سه‌ری یه‌کجاره‌کی قه‌یرانه‌که ناکات و ب
Kurdish