نرخی بەنزین و سیستەمی باج

بۆیە زۆرێنەی وڵاتانی بەرهەمهێنەری نەوت لەم قۆناغەدا هەوڵەكانیان چڕكردوەتەوە و لەپێناو چارەسەركردنی قەیرانەكە و دەربازبوون لەگرفتی كەمبوونەوەی داهات و پڕ كردنەوەی كورتهێنانی بودجە.

لەكوردستان هەرچەند هێشتا نرخی نەوت لە بارودۆخێكی باشبوو، بەڵام بەهۆی قەیرانی دارایی هەرێم كە لەئەنجامی نەهاتنی بودجە لەلایەن حكومەتی عێراقەوە دروستبوو بوو، حكومەتی هەرێم ساڵی رابردوو بۆ بەدەستهێنانی جۆرێكی دیكە لە داهات، نرخی بەنزینی لەبازارەكانی كوردستان بەرزكردەوە، بەشێوەیەكی ئاشكرا ئاماژەیان بەوەكرد كە ئامانجیان بەدەستهێنانی داهاتە بۆ بەدەستهینانی موچە بۆ فەرمانبەران.

هەرچەند بەزركردنەوەی نرخی بەنزین لەگەڵ هەبوونی قەیرانی دارایی هەرێم و دواكەوتنی پیدانی موچەی فەرمانبەران، بو بەجێگای ناڕەزایەتی بەشێكی زۆری هاوڵاتیانی كوردستان، بەڵام بەشێك لەشارەزایان ئەم قۆناغەیان بەسەرەتای سەرهەڵدانی سیستەمی بەكارهێنانی باج ئەژمار كرد.

بۆیە بەڕای من زۆر گرنگە لەپێناو گەشەپێدان بە سیستەمی ئابووری كە لەسەر ڕێبازێكی دروستی دامەزرانی وڵات دانرابێت نابێ هەرێم وەك ئێستا تەنیا پشت بە سەرچاوەكانی نەوت ببەسرێت، بەڵكوو دەبێ سوود وەربگرێت لە باجی سەر بەرهەم و هاوردەكان. لەبەرئەوەی لەم قۆناغەدا نەبوونی سیستەمی باج دەریدەخات كە حكوومەتی هەرێم هیچ كات لە گرینگایەتی و پێویستی كۆكردنەوەی زانیاری لەبارەی ڕێژەی داهاتی تاكەكان، قازانجی كۆمپانیا و تێچوویی خێزانەكان كە باجی لەسەر دادەنرێت تێنەگەیشتووە.

بەڵام زۆرینەی حكومەتەكان بەتایبەتی وڵاتانی پێشكەوتوو سیاسەتی باج وەرگرتن بەشێوەیەك دادەڕێژن كە لەفەرهەنگی ئابووریدا پێی دەگوترێت(باجی كاریگەر). بەپێی بەرزبوونەوەی داهات بڕی باج زیاددەكات، بەهۆی ئەم جۆرە باجەوە حكوومەت جارێكی تر دەستهاتی میللی دابەش دەكاتەوە.

بەڵام پیویستە ئێستا بپرسین حكومەت لەكاتی بەرزكردنەوەی نرخی بەنزین هێچ حسابێكی بۆ داهاتی تاك كردووە؟ بەدڵنیایەوە نەخێر! بۆیە لەگەڵ ئەوەی بەتەواوی مانا پاڵپشتی بەگەرخستنی سیستەمی باج لەكوردستان دەكەم بۆ هەموو كاڵاو بەرهەمەكان بەڵام زۆر پیویستە حكومەتی هەرێم پیویستە پیداچوونەوەی بەنرخی بەنزین بكات و ڕەچاوی باری دارایی هاوڵاتیان بكات.

لەبەرئەوەی باجی كاریگەر، بەپێی بڕی زیادبوونی داهات بڕی باج زیاد دەكات. بۆ نمونە لەهەندی وڵات ئەگەر بڕی داهاتی ساڵانە لەئاستی 20 هەزار دۆلاردا بێت ئەوا رێژەی باج بریتی دەبێت لە 51 %، بەڵام ئەگەر زیاتر بوو ئەوكات باجی زیاتر وەردەگیرێت. بەڵام لەدانانی نرخی بەنزین لەكوردستان بەهێچ شێوەیەك ئەم خاڵە رچاو نەكراوە، چونكە هاوڵاتیانی خاوەن سەروەت و سامان گرانی بەنزین هێچ كاریگەرییەكی لەسەر دانەناوە، بەڵام هاوڵاتیەكی ئەگەر ئۆتۆمبیلێكی هەبێت و تەنیا 8لیتر بەنزین بكرێت بە نرخی بازرگانی كە 1250 دینارە ئەوا 2هەزار دیناری رۆژانەی بۆ بەنزین خەرج دەكات و مانگانە 60 هەزار دیناری بۆ بەنزین دەروات، واتە ئەگەر موچەی مانگانەی 082 دینار بێت، یەك لەسەر هەشتی موچەكەی بۆ بەنزین دەڕوات.

بۆ ئەوەی سیستەمی باج لەسەر بەنزین پەیڕەو بكرێت پیویستە حكومەت چەند هەنگاوێك دەست پیبكات:

1.سیستەمی باج بەتەواوی مانا لەسەر سەرجەم كەرتەكان ریكبخاتەوە، نەك تەنیا لەسەر بەنزین! لەتەنیشت ئەودا ژمارەیەكی زۆر كۆمپانیا لەكوردستان ژمارەیەكی زۆر داهاتیان هەیە بەڵام لەباج دەبەخشرێن.

2. زۆر گرنگە لەپێناو پەیڕەوكردنێكی پلانێكی دادپەروەرانە، حكومەت وردەكاری تەواو سەبارەت بەداهات تاك لەكوردستان بخاتەڕوو وهەروەها دانانی سیستەمی باج لەسەر بەنزین و تەواوی كاڵاكان بەتەواوی مانا بەپی ئاستی داهات تاك لەكوردستان دابنرێت.

3. لەگەڵ دانانی سیستەمی باج، هاوڵاتیانی كوردستان مافی خۆیانە داوای بەنزینی كوالیتی باش بكەن، بۆ ئەو مەبەستەش پیویستە چاودیری تەواو لەسەر بەنزین لەكوردستان دابنرێت بۆ ئەوەی بەنزین بەكوالیتیەكی باش بێتە كوردستان.

4.بەهۆی ئەوەی بەنزین جۆریكە لە سوتەمەنییەكان و پیكهاتەیەكە لە نەوتی خاو، پیویستە لەگەڵ گۆرێنی نرخ