ناردنی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان بۆ ئه‌ودیوی سنوور پێویستی به‌قسه‌كردن‌و هه‌ڵوێسته له‌سه‌ركردنه، له‌به‌ر هیچ نا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌كرێ نه‌وت گۆڕانی ئابووری گه‌وره بۆ ئه‌م هه‌رێمه دروست بكات‌و له‌لایه‌كی تریشه‌وه به‌رهه‌می نه‌وت ده‌ستی هه‌یه له‌گۆڕانی ژیان‌و كار له‌كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیدا.
ئه‌گه‌ر قسه له‌سه‌ر نیعمه‌ته‌كانی نه‌وت بكه‌ین ئه‌وا ده‌توانین بوونی نه‌وت‌و به‌رهه‌مهێنانی له‌هه‌ر وڵاتێكدا زیاد له‌ده‌ركه‌وته‌یه‌كی ببینین. به‌رهه‌مهینانی نه‌وت له‌هه‌ر وڵاتێكدا ده‌بێته هۆی بوژانه‌وه‌یه‌كی ئابووری گرنگ‌و رژانی نازو نیعمه‌ت به‌سه‌ر تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌دا. نه‌وت ده‌توانێت سیمای شاره‌كان بگۆڕێت، ده‌توانێت بیابانه‌كان بكات به‌ئاوه‌دانی. باشترین نموونه‌ش بیابانه‌كانی كه‌نداوی عه‌ره‌بییه كه ئه‌و شوێنه‌ی نه‌وت به‌رهه‌م ده‌هێنێت وه‌ك كوێت‌و ئیمارات‌و شوێنه‌كانی تر بۆته شوێنێكی گرنگی بازرگانی‌‌و سیمای بیابانی به‌شارێكی مۆدێرن گۆڕیوه. به‌ڵام بیابانه‌كانی تر به‌و پێیه‌ی نه‌وتی لێ به‌رهه‌م ناهێنرێت بۆته شوێنێك بۆ برسێتی‌‌و هه‌ژارییه‌كی كوشنده، نموونه‌ی سۆماڵ‌و سودان‌و یه‌مه‌ن‌و شوێنه‌كانی تری وه‌ك ئه‌فریقای باشوور.
به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت له‌هه‌ر وڵاتێكدا بێت خێروبێرێكی گه‌وره روو له‌و وڵاته ده‌كات به‌جۆرێك كه په‌یوه‌ندی ئه‌و وڵاته به‌ده‌ره‌وه‌ی خۆی ده‌كاته په‌یوه‌ندییه‌كی به‌هێز. وڵاتانی كه‌نداوی عه‌ره‌بی به‌و پێیه‌ی هه‌ڵگری یه‌ده‌گێكی گه‌وره‌ی به‌رهه‌مهێنان‌و فرۆشتنی نه‌وتن، فۆرمی په‌یوه‌ندی‌‌و دیپلۆماسیی‌‌و سیاسه‌تی ده‌ره‌كییان گۆڕانی ریشه‌یی به‌سه‌ردا هاتووه به‌جۆرێك كه زۆرێك له‌وڵاتانی خۆرئاوا چاویان له‌و وڵاتانه‌یه‌و به‌رژه‌وه‌ندییه ئابوورییه‌كان بۆته هۆی پاراستنی ئه‌و وڵاتانه، بۆ نموونه له‌ئابی 1990 خۆرئاوا به‌رگرییه‌كی سه‌رسه‌خت له‌داگیركردنی كوێت ده‌كات له‌لایه‌ن رژێمه‌كه‌ی سه‌دامه‌وه‌و رێگه نادات ئه‌و وڵاته داگیر بكرێت. ئه‌مه‌ش واده‌كات كه بوونی نه‌وت واته بوونی سیاده‌ی وڵاتان‌و به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت‌و فرۆشتنی ده‌بێته هۆی پاراستنی سه‌روه‌ری‌‌و سه‌ربه‌خۆیی ئه‌و وڵاتانه.
سه‌رباری ئه‌وه‌ی نه‌وت نیعمه‌تی گه‌لانه، به‌ڵام به‌جۆرێك له‌جۆره‌كانیش وه‌ك له‌عنەتیش ده‌رده‌كه‌وێت‌و نه‌وت ده‌بێته به‌ڵایه‌كی گه‌وره بۆ هه‌ر گه‌لێك.
به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت بۆ هه‌ر وڵاتێك ده‌بێته هۆی چاوتێبڕینی زلهێزه‌كان. ئه‌مه‌ش واده‌كات كه به‌رده‌وام ئه‌و وڵاتانه‌ی نه‌وتیان هه‌یه ترسی ئه‌وه‌یان هه‌بێـت له‌ساتێك له‌ساته‌كاندا بكه‌ونه به‌رده‌م مه‌ترسی داگیركردنه‌وه. كورد باجی بوونی نه‌وتی داوه. بوونی نه‌وتی كه‌ركوك بۆته به‌ڵای گه‌وره بۆ ئه‌م شاره. ئه‌م شاره ده‌وڵه‌مه‌ند به‌نه‌وته بۆته شوێنێك بۆ چاوتێبڕینی عیراقییه‌كان به‌گشتی‌‌و ته‌نانه‌ت توركه‌كانیش. بۆیه ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌ی نه‌وت‌و ده‌وڵه‌مه‌ندی به‌رهه‌مه نه‌وتییه‌كانی ژێر زه‌وییه‌كه‌ی نه‌بوایه ره‌نگ بوو له‌مێژ بوو كێشه‌ی كوردو كه‌ركوك چاره‌سه‌ر بكرایه. به‌ڵام نه‌وت خۆی بۆخۆی رێگره.
به‌ڵایه‌كی تری نه‌وت بریتییه له‌به‌رخۆری. زۆرێك له‌و وڵاتانه‌ی نه‌وتیان هه‌یه له‌ته‌مه‌ڵییه‌كی بێوێنه‌دا ده‌ژین وه‌ك وڵاتانی كه‌نداو. پشتبه‌ستن به به‌رهه‌مه نه‌وتییه‌كان‌و پشتكردنه هه‌ر هه‌لێكی تری كارو موماره‌سه‌كردنی ژیان یه‌كێكه له‌و به‌ڵایانه‌ی نه‌وت بۆ گه‌لانی ده‌هێنێت. هیچ داهێنانێكی ئه‌ده‌بی‌‌و هونه‌ری‌‌و زانستی له‌كه‌نداو نابینین جگه له‌به‌رخۆری‌‌و ته‌مه‌ڵییه‌كی گه‌وره‌و كارنه‌كردن. ته‌نها له‌شاری مه‌ككه شه‌ش هه‌زار بیانی له‌سه‌ر شه‌قامه‌كانی ئه‌و شاره كه‌ناسی ده‌كه‌ن. ئه‌مه‌ش ده‌یسه‌لمێنێت كه نه‌وت بۆته هۆی جۆرێك له‌ته‌مه‌ڵی‌‌و ته‌نانه‌ت خۆپاكکردنه‌وه‌ش بسپێریت به‌ئه‌وی تر.
به‌ڵام هه‌رچۆنێك بێت ئه‌گه‌ر به‌شێوازێكی عه‌قڵانی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ كه‌یسی نه‌وتدا بكرێت، ئه‌وا ده‌توانێت ببێته نیعمه‌تێك بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ماندووی وه‌ك كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی. ده‌بێت په‌یوه‌ندی به‌رهه‌مهێنان‌و فرۆشتنی نه‌وت نه‌تها به‌لایه‌نێك نه‌سپێردرێت‌و ئه‌م كه‌یسه وه‌ك كه‌یسێكی نیشتمانی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ بكرێت. بۆ ئه‌وه‌ی نه‌وت له‌نه‌عله‌ته‌وه ببێت به‌نیعمه‌ت، ده‌بێت داهاتی نه‌وت بۆ هه‌مووان بێت، ئه‌گینا تاكه به‌ڵایه‌كی نه‌وت بریتییه له‌هێنانی نایه‌كسانیی كۆمه‌ڵایه‌تی.
Kurdish