سوود وه‌رگرتن له‌ئه‌زموونی ده‌وڵه‌تانی تر ‌

زۆرجار به‌راوردكاری له‌نێوان پڕۆسه‌ی ئاوه‌دانی كوردستان‌و پڕۆسه‌ی گه‌شه‌پێدانی ئابووریی‌و كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌وڵه‌تانی تر ده‌كرێت، ئه‌و به‌راوردكارییانه‌، ئه‌وكاتانه‌ زیاتر ده‌رده‌كه‌وێت، كاتێك سه‌ردانی ده‌وڵه‌تانی تر ده‌كه‌یت‌و چاو له‌و پێشكه‌وتن‌و ده‌ستكه‌وته‌ گه‌وره‌و بێ وێنانه‌یان ده‌كه‌ین. زۆرێكمان سه‌ردانی ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌كه‌و ئه‌وروپاو ئاسیامان كردووه‌، ئه‌و سه‌ركه‌وتنه‌ گه‌ورانه‌ی كه‌ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌و ده‌وڵه‌تانی تری جیهان به‌ده‌ستیان هێناوه‌ ده‌بینین، چێژی لێ وه‌رده‌گرین‌و هیوا ده‌خوازین كه‌هه‌رێمه‌كه‌ی خۆشمان به‌و ئاستی ئاوه‌دانی‌و پێشكه‌وتنه‌ بگات. ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ كه‌سه‌ردانیان ده‌كه‌یت، ئه‌و مامه‌ڵه‌كردنه‌ باشه‌ی هه‌ستی پێده‌كه‌یت، دیسپلینی هاتوچۆ، پاكوخاوێنی‌و پابه‌ندبوون به‌سیستم‌و رێنماییه‌كان، رێكخستنی وردی ئه‌و كۆنگره‌و كۆنفرانس‌و كۆبوونه‌وانه‌، خزمه‌تگوزارییه‌كان‌و بیرۆكراتیه‌تی رێكخراو. هه‌ندێك له‌ئێمه‌ دووچاری داڕمان ده‌بێته‌وه‌ كاتێك ده‌بینێت شارێكی نزیكی خۆی له‌زۆر روو و بواردا پێش هه‌رێم‌و شاره‌كه‌ی تۆ كه‌وتووه‌. له‌كاتێكدا ئێمه‌ش ده‌مانتوانی لانی كه‌م وه‌ك ئه‌وان پێش بكه‌وین. ئایا ده‌بێ ئێمه‌ له‌م حاڵه‌تانه‌دا چی بكه‌ین؟، ئایا ده‌بێ ته‌نیا خه‌فه‌ت بخۆین‌و جامی توڕه‌یی خۆمان هه‌ڵڕێژین؟. ئایا ئه‌مه‌ یارمه‌تیده‌ره‌ بۆئه‌وه‌ی وڵاته‌كه‌مان وه‌ك ئه‌وان ئاوه‌دان بكه‌ینه‌وه‌، یان جگه‌ له‌بێهووده‌یی هیچتیری لێ سه‌وز ناكه‌ین؟، هه‌روه‌ها خه‌تاخستنه‌ر هه‌لومه‌رج‌و هێنانه‌وه‌ی چه‌ندین به‌هانه‌ی بێ بنه‌ماو نالۆجیكی، هه‌وڵدانه‌ بۆ خۆدزینه‌وه‌ له‌به‌رپرسیارێتی‌و به‌خۆداچوونه‌وه‌؟.
به‌راوردكردن ئه‌زموونه‌كانی خۆمان له‌گه‌ڵ ئه‌وانیتردا، چ له‌سه‌ر ئاستی تاك یان شار یان وڵات كارێكی ئاساییه‌، به‌ڵام نابێ ئه‌وه‌ به‌ره‌و داڕمان‌و خۆخواردنه‌وه‌مان ببات. زۆرێك له‌ده‌وڵه‌تانی جیهان له‌زۆر بواردا سه‌ركه‌وتنی گه‌وره‌یان به‌ده‌ستهێناوه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ به‌مانای سه‌ركه‌وتن نییه‌ له‌هه‌موو بواره‌كاندا. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی دیارده‌كانی دواكه‌وتوویی له‌هه‌ندێك له‌بواره‌كانی گه‌شه‌پێدان یان هه‌ڵسوكه‌وتی كۆمه‌ڵایه‌تییدا ده‌بینین، به‌ڵام به‌ره‌وپێشچوون له‌زۆر بواریشدا هه‌یه‌، هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وانه‌ش به‌پێی ئاست‌و خواستی زۆرێكمان نییه‌، به‌ڵام ناكرێت هه‌موو نادیده‌ بكرێت‌و هێڵی راست‌و چه‌پی به‌سه‌ردا بهێنرێت.
هه‌وڵه‌كانی گه‌شه‌پێدان له‌نێوان ده‌وڵه‌تانی جیهاندا به‌هۆی جیاوازی تواناو به‌رپرسیارێتی‌و بڕیارو توانا مرۆیی‌و مادی‌و دامه‌زراوه‌ییه‌كان، مێژووی ده‌ستپێك، هه‌لومه‌رجی سیاسیی ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كی لێكتر جیاوازن. ده‌وڵه‌تی بچووكی وه‌ك سه‌نگاپورو دوبه‌ی سه‌ركه‌وتنی بێ وێنه‌یان تۆمار كردووه‌، به‌هۆی پیاده‌كردنی سیاسه‌تی كرانه‌وه‌ی بازرگانی‌و كلتوری به‌ڕووی ده‌وڵه‌تانی جیهان‌و ئیستغلال كردنی پێگه‌ی جواگرافی‌و ئاسانكاری هاتنی كاڵاو خزمه‌تگوزاری‌و ده‌رامه‌تی مرۆیی‌و مادی‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی ئاسته‌كانی بیرۆكراتیه‌ت‌و گه‌نده‌ڵی ئیداری‌و دارایی بۆ ئاستێكی ئێجگار نزم. بچووكی قه‌باره‌و نزمی تێچوونی خزمه‌تگوزاریی به‌رگری، ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ یان ئه‌و دوو شاره‌ی به‌ره‌و به‌دیهێنانی سه‌ركه‌وتنی بێ وێنه‌ له‌ماوه‌یه‌كی دیاریكراودا برد. له‌گه‌ڵ ئه‌و سه‌ركه‌وتنه‌ گه‌ورانه‌ی به‌ده‌ستیان هێناوه‌، ئه‌و شێوازی گه‌شه‌پێدانانه‌ هه‌ندێك كۆسپ‌و دیارده‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی تازه‌شی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناوه‌.
ده‌وڵه‌تی تری نه‌وتی، وه‌ك نه‌رویج له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ سامانی نه‌وتدا سه‌ركه‌وتنی بێ وێنه‌ی تۆماركردووه‌و توانی ئه‌و داهاته‌ نه‌وتییه‌ كه‌متر بخاته‌ خزمه‌ت به‌كاربردنه‌وه‌، به‌ڵكو به‌شێكی زۆری له‌پێناو نه‌وه‌كانی ئاینده‌دا ته‌رخان كردووه‌. نه‌رویج سه‌ركه‌وتوو بوو له‌فه‌راهه‌مكردنی خۆشگوزه‌رانی كۆمه‌ڵایه‌تی بۆ دانیشتووانه‌كه‌ی، له‌سه‌ر لیستی ده‌وڵه‌تان له‌گه‌شه‌پێدانی مرۆییدا پێشه‌نگه‌، دانیشتووانه‌كه‌ی به‌شادمانترین دانیشتووانی جیهان داده‌نرێت، به‌ڵام ئه‌و سه‌ركه‌وتنانه‌ی به‌هۆی سامانی نه‌وته‌وه‌ نه‌بووه‌ به‌ته‌نیا، نه‌رویج وێڕای نه‌وت، سه‌رچاوه‌ی تری داهات‌و سامانی تری هه‌یه‌ كه‌ململانێ داهاتی نه‌وته‌كه‌ی ده‌كات، هه‌روه‌ها پڕۆسه‌ی گه‌شه‌پێدانه‌كه‌ی به‌ر له‌دۆزینه‌وه‌ی نه‌وت دستپێكردوه‌، دانیشتووانه‌كه‌ی ئاستی گه‌شه‌ی مرۆییان به‌ر له‌دۆزینه‌وه‌ی نه‌وت ده‌ستپێكردووه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ بۆ نه‌رویج ئاسان بوو ده‌ستبه‌رداری داهاتی نه‌وته‌كه‌یان بن، سه‌رمایه‌گوزاریی مه‌ودادرێژی پێ بكه‌ن، موڵكانه‌ی نه‌وته‌كه‌یان بۆ خانه‌نشینان ته‌رخان بكه‌ن. ئایا ئێمه‌ش ناتوانین به‌شێكی ئه‌و داهاتی نه‌وته‌مان بۆ نه‌وه‌كانی ئاین