ناهاوسەنگی ئابــــوری..تاكی ناكامڵ بەرهەمدەهێنێت

بنەمای ئابوری لەدونیای ئەمرۆدا زانیاریە. پەیڕەوكردنی هەر جۆرە میتۆدێك بۆ دروست كردنەوەی تاك لەكۆمەڵگایەكەوە بۆ كۆمەڵگایەكی تر دەگۆڕێت. بۆ نمونە ئەگەر بڕوانینە تاك لەكۆمەڵگای ژاپۆنیدا بەجۆرێك بنیادنراوە وامان لێدەكات بڵێین، ژاپۆنیەكان تەنها لەتەكنۆلۆجیاو بەرهەمهێنانی شمەكدا سەركەوتوو نین، بەڵكو بەرهەمێنەری مرۆڤی كامڵیشن. 

گرنگیدان بەتاك‌و ئامادەكردنی بۆ بوونی بەتاكێكی چالاك لەلایەنی ئابوریەوە، پاراستنی خودی ئابوریە. بەتایبەت كاتێك ئابوری پێویستی بەدەستی كاری كاراو خاوەن ئەزموون هەیە كە بەجۆرێك لەسەرمایە تەماشا ئەكرێن لەلایەن كۆمپانیاكانەوە. بۆ نمونە ئەو پێشكەوتنەی ئەمڕۆی ئەمریكا لەئەنجامی گرنگیدانە بەتاكی لێهاتوو، ئەو وڵاتە ساڵانە پارەیەكی زۆر خەرج دەكات لەپێناو توێژینەوەی زانستیدا كە بووەتە هۆی كۆچی عەقڵ لەوڵاتانی ترەوە بۆ ئەمریكا. لەهەمانكاتدا بواری توێژینەوەو لێكۆڵینەوەو داهێنان بوارێكە كە تاك لەڕێگایەوە دەبێتە خاوەن پێگەو ئاستێكی كۆمەڵایەتی باڵا، چ وەك داهاتو چ وەك پێگەی ئابوری. ئەم بابەتە هەوڵ ئەدات تیشك بخاتە سەر ڕۆڵی ئابوری لەبونیادنانەوەی تاكدا.

ئەو ئاپۆڕاو حەشامەتەی مرۆڤ لەبازاڕەكاندا جمەیان دێت بەدوی دەرفەتی ئابوریدا سەرقاڵن، بەجۆرێك ڕاكردن بەدوای پارەدا بەشێكی گەورەی لەژیانی هەر تاكێك داگیر كردووە. دیارە پارە نابێت تەنها وەك شتێكی نێگەتیف تەماشا بكرێت. چونكە پارە ڕۆڵی لەكۆمەڵگادا زیاتر ڕۆڵێكی سیمبولیە، پارە نیشانەی سەركەوتن‌و هێزو توانایە لەنێو كۆمەڵگادا. پارە دەتوانێت ئەو بەهایانە بەمرۆڤ ببەخشێت كە لەڕاستیدا نیەتی وەك جوانی، زیرەكی، وەك ماركس باسی لێوە دەكات. فەلسەفەی پارە كە دەقێكی ئاڵۆزو گرانی كۆمەڵناسی ئابوری نەمساوی جۆرج سیمیلە كار لەسەر ئەم بوارانە ئەكات. پارە گەرچی ڕەنگە ڕووی نێگەتفی زۆری هەبێت، بەڵام لەهەمانكاتدا لایەنی گەشی زۆرە. بۆیە گرنگ لەئابوریدا ئەوەیە كە چۆن پارە بەدەستدێت‌و دابەش دەبێت، ئەمە ئەركی ئابوری سیاسیە.

ئێمە لێرەدا چەند گۆڕاوێك ختوكە دەدەین كە ڕۆڵیان هەیە، وەك بێكاری‌و بەندایەتی كردنی دراوو سەرهەڵدانی چینەكان. بێگۆمان كۆمەڵگای ناكامڵ مرۆڤی ناكامڵ بەرهەمدەهێنێت. ئەمڕۆ كۆمەڵگای كوردی نەخۆشی دەروونی‌و شیزۆفرینیای هەیە. لەجۆرێك بێزاریدا دەگوزەرێت. یەكێك لەگەورەترین پاڵنەرەكانی ئەم كێشانە بێكاریە. بێكاری بابەتێكی هێندە ئاڵۆزە، چارەسەركردنی ئاسان نیە. زۆر لەوڵاتانی خۆرئاوا ئالودەی ئەم قەیرانە بوونە‌تەوە. بەجۆریك بێكاری بووە بەكێشەیەكی جیهانی، بەڵام تاوانێكی گەورەیە لەكۆمەڵگای كوردیدا بێكاری هەبێت. لەجوگرافیایەكی بچوك‌و دانیشتوانێكی كەم‌و سامانێكی زەبەلاح‌و نەبڕاوەدا. لەكوردستاندا كێشە بێكاری نیە، بەڵكو سیاسەت‌و پلان نیە تا كار دروست بكات، یان بیدۆزیتەوە. ئەوڕۆ تاكی كوردی باوەڕی لەدەستداوەو داهاتوو لەكەللەیدا سڕاوەتەوە. بۆیە بۆی نیە یان ناتوانێت بیر لەئایندە بكاتەوە. ئەم بێكاریە وایكردووە بێزار بێت لەخودی خۆی، لەبیركردنەوە لەخوێندن لەخوێندنەوە. ئەو پاڵنەرە سەرەكیەی ڕێگرە لەبەردەم خوێندنەوەو خۆڕۆشنبیركردندا ماددەیە. تاكی كورد زۆر پێداویستی بنچینەیی پڕ نەبووەتەوە یان هەندێك هەر خەسێنراوە. بۆیە خوێندنەوە دەچێتە خانەی كەمالیاتەوە. بێپارەیی ڕێگر دەبێت لەبەردەم گەڕان‌و سەفەر كردن بۆیە تاكی كوردی لەچەق بەستویدا ماوەتەوە. ئەمەش ئارەزووەكانی سنوردار كردووە. هەركاتێك هەژاری هەبوو ئەوا كۆمەڵگە لەمەترسیدایەو بەجۆریك كە كوشتن‌و دزی‌و بڕین‌و لەشفرۆشی‌و كۆیلایەتی‌و نەخۆشی‌و شەڕو ململانێ‌ سەرهەڵدەدات. بۆیە ژیان لەكوردستان بووە بەبەندایەتیكردن بۆ درهەم. 

یەكێكی تر لەو كێشانەی كە رەگی داكوتاوە لەكۆمەڵگەی كوردیدا، دروستبوونەوەو دابەشبوونەوەی جۆرێكی ترە لەچینایەتی هەژارو دەوڵەمەند، هاوشێوەی قۆناغی دەرەبەگایەتی. چینی باڵا كەمینەن، بەڵام زۆرینەیان لەژێر چنگدایە. زۆربەی كۆمەڵگا چینی هەژارو پرۆلیتاریایە، تا ئەوكاتەی مرۆڤ نامۆ بووە. ئەمە دەمانباتەوە بۆ ماركس لەكتێبی “سەرمایە”