ره‌جاتان لێ ده‌كه‌ینچی تر وه‌ك ئه‌وانی پێشتر ئه‌و زێره نیشتمانیه به فیرۆ مه‌ده‌ن، ئه‌وانه‌ی قسه‌له سه‌رگێرانه‌وه‌ی مێژوو ده‌كه‌ن‌و دیسان ئه‌وانه‌ی له‌سه‌ر مێژووی سیاسی كوردوده‌ورو به‌ر نوسیویانه، به‌شی زۆریان له‌سه‌ر ئه‌وه كۆكن، ئه‌گه‌ر نه‌وتی كوردستاننه‌بوایه ده‌وڵه‌تی عێراق دروست نه‌ده‌بوو و رێكه‌وتننامه‌ی سیڤه‌ریش به‌رێكه‌وتننامه‌ی‌لۆزان له مه‌ر دروست بوونی ده‌وڵه‌تی كوردی نه‌ده‌گۆردرایه‌وه.
جه‌نگی جیهانی یه‌كه‌میشله‌پێشدا عێراق كه‌تبووه ناو ئینتابی فه‌ره‌نسی، به‌ڵام نه‌وت بوو ئینگلیزه‌كانی‌شێت كردو كارسازیان له‌گه‌ڵ فه‌ره‌نسیه‌كان كرد تاوه‌كو كۆنترۆڵی عێراق بكه‌وێته‌ژێر ده‌ستی خۆیان. مه‌سه‌له‌كه‌ش له‌به‌ر دۆزینه‌وه‌ی نه‌وت بوو له كوردستان. كه‌ده‌ڵێم عێراق مه‌به‌ستم ئه‌و سنوره‌ی ئێستای عێراقه خۆ ئه‌و سنووره پێش جه‌نگی‌جیهانی یه‌كه‌م وه‌ها نه‌بوو. یانی ئه‌و سنووره له ناو ولایه‌تی موسڵ‌و به‌سره‌له ژێر كۆنترۆڵی عوسمانیه‌كان بوو واته وشه‌ی عێراق داهێنانی ئینگلیزه‌كان بوو،خوا خێریان بۆ نه‌نوسێ.
دۆزینه‌وه‌ی ئه‌و وشه‌یه‌شنازانم سه‌رچاوه‌كه‌ی بۆ كوێ ده‌گه‌رێته‌وه ئینگلیزه‌كان ئه‌و ناوه‌یان هێنا یانعه‌ره‌به‌كان و ناشزانم چ ته‌عبیری سیاسی یان كۆمه‌ڵایه‌تی و مێژوویی پێوه بوو،گرنگ ئه‌وه بوو به سه‌ر كوردو ناوچه‌كه و تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدابێ بووه واقیع‌وئه‌گه‌ر كورده‌كانیش قینی لێ بكه‌نه‌وه عه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كان شانازی پێوه ده‌كه‌ن‌ووه‌ك شته‌كی نه‌گۆێ هۆنینه‌وه‌ی بۆ ده‌كه‌ن .
بزاڤی سیاسی و نیشتمانی‌كوردیش له مه‌ر به ده‌وله‌ت بوون پێش جه‌نگی جیهانی یه‌كه‌م به هه‌رمێن تر بوو.له‌و رۆژه‌ی ئینگلیزه‌كان پێیان خسته ئه‌و شوێنه‌ی كه ئێستا عێراقی پێ ده‌ڵین،ئه‌وان و عه‌ره‌به‌كان و توركیاو ئێرانیشی له‌گه‌ڵ هه‌ر هه‌موو هه‌وڵ‌و تواناكانبۆ ئه‌وه بوو كه داخوازی كورده‌كان بۆ كه‌مترین رێژه بچووك بكرێته‌وه. ١١ی ئازاری‌ساڵی ١٩٧٤ بۆ یه‌كه‌م جار له زاری سه‌دامحوسێن بانگێشه‌ی ئۆتۆنۆمی سنوور دار كرا، ئه‌وان شانازیشیان پێوه ده‌كرد به‌وه‌ی‌هیچ كوردێك له هیچ پارچه‌یه‌كی كوردستان‌و هیچ فه‌رمانره‌وایه‌تی پێشتری عێراقیشداخوازی وه‌هایان بۆ كوردان ده‌سته‌به‌ر نه‌كردووه. راستیشیان ده‌كرد ئینگلیزه‌كان هه‌موو توانایه‌كیان وه‌ها وه‌گه‌ر خستبووو ده‌یانگۆت و ده‌یان گۆته‌وه ئه‌گه‌ر نزیك بوونه‌وه بۆ كوردان بكرێ به ئاقاری هه‌ندێ داخوازی‌نیشتمانی به دوایه‌وه ده‌وڵه‌تی كوردی به دواوه دێت و له رێگه‌یه‌وه به‌رژه‌وه‌ندیه‌نه‌وتیه‌كانمان ده‌كه‌وێته مه‌ترسیه‌وه.
ده‌وروبه‌ریش هه‌ر یه‌كه‌وله رێگای نه‌وروژاندنی وشه‌ی كوردی زۆر به توندی چه‌په‌ریان گرتبوو. پاڵپشتی‌كردنی ئینگلیزو ئه‌مه‌ریكیه‌كان له شۆرشی ئه‌یلول‌و ئێرانی شاشی له گه‌ڵ، خۆبۆ داخوازی راسته‌قینه‌ی كورده‌كان نه‌بوو.
میژووش به‌ده‌ری خستكه مه‌سه‌له‌كه له‌به‌ر نه‌وت بوو. به‌عسیه‌كان نه‌وتیان خۆماڵی كردو بزاڤی چه‌كداری‌كوردو كۆمه‌ك كردنیش به‌رای ئه‌وان باشترین ئامانجه بۆ دووباره گه‌رانه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیان‌وشكستی شۆرشی ئه‌یلول یان هه‌ندێ لایه‌نی سیاسی پێیان ده‌گۆت ئاشبه‌تاڵ هه‌مانمه‌به‌ستی پێك هێنا. سه‌دام ناچار كرا رێكه‌وتننامه‌ی جه‌زائیر به‌قازانجی ئێرانله بری ئه‌وه‌ی كه رۆژئاوا پشت ده‌كورد بكا مۆر بكا.
ئه‌گه‌ر وردبینه‌وه‌ی‌خۆشمان له رووداوه سیاسیه‌كانی ناوچه‌كه بكه‌ین و ئێستاشی له‌گه‌ڵ بێت نه‌وتی‌كورد و ناوچه‌كه زۆر به چری كه‌تونه‌ته ناو هاوكیشه سیاسیه‌كان. شه‌ری هه‌شتساڵه‌ی ئێران‌و عێراق‌و ئه‌و هه‌موو مالویرانیه لێكه‌تنه‌وه‌ی‌‌و دیسان هه‌ردوو شه‌ری‌كه‌نداو وهاتنی ئه‌مه‌ریكیه‌كان بۆ عێراق و بگره ئه‌و توندو تیژیه‌ی به‌هاری عه‌ره‌بیشبه تایبه‌تی له به‌ره‌ی سوریا هه‌م دیسان هۆكا
Kurdish