لە ژێرزەمینی ماڵەكەیاندا، دەنگی پەرەمێز دەبیسترێت و بۆنی نانی تیرییش ئەو دەوروبەرەی پڕ كردووە، ئەمە دیمەنی ماڵی شنۆ ئەكرەمی تەمەن 20 ساڵە، خۆی و پێنج ژن ڕۆژانە بۆ بژێویی ژیانیان لەو ژێرزەمینەدا نانی تیری بۆ خەڵك دەكەن.
ئەو هێندە نەبوو لە نانكردن لێ بووبووەوە، هاوكارەكانی ناردبووەوە ماڵەوە و لە چاوەڕوانیی فرۆشتنی ئەو نانانەدا بوون كە درووست كرابوون.
ناوەڕاستی ساڵی 2013 سەرەتای قەیرانی دارایی و بێكاری لە هەرێمی كوردستان سەری هەڵدا، لەگەڵ تێپەڕبوونی كاتدا قەیرانەكە توندتر بوو، تا وای لێ هات حكومەت توانای پێدانی مووچەی تەواوی فەرمانبەرەكانی نەما، لەبەر ئەوە لە سەرەتای ساڵی 2016دا پەنای بردە بەر سیستمی پاشەكەوتی مووچە، بەشێك لە فەرمەنباران مووچەكەیان بۆ نێوە كەمتر دابەزی.
شنۆ لە كاتی قسەكردندا بەردەوام چاوی لە شەقامەكە بوو نەوەك یەكێك داوای نان بكات، ئەو وتی: ״هاوسەرەكەم كرێكارە و توانای دابینكردنی بژێویی ماڵەوەی نەبوو، بە هۆی ئەوەی ئیشوكاری زۆر كەم بووەتەوە، بۆیە بیرمان لەم ڕێگەیە كردەوە، هەرچەندە لە سەرەتادا ترسمان هەبوو سەركەوتوو نەبێت، بەڵام ئەوە ماوەی چوار مانگە بەردەوامین، جگە لەوەی ئەو ژنانەی كاری تێدا دەكەن پڕەپارەیەكیان دەست دەكەوێت، خۆیشمان مانگانە زیاتر لە 600 هەزار دینارمان بۆ دەمێنێتەوە.״
بە پێی ئامارێكی دەستەی ئاماری هەرێم كە بۆ ساڵی 2015 و 2016 ئەنجامی داوە ڕێژەی كاركردنی ژنان لە كەرتی گشتیدا %16 و لە كەرتی تایبەتدا %1، بە وتەی ئەندامێكی دەستەی باڵای ئەنجوومەنی باڵای خانمان ئەو ڕێژەیە لە كۆتایی ساڵی ڕابردوو و سەرەتای ئەمساڵدا زۆر زیادی كردووە.
ئەمەل جەلال ئەندامی ئەنجوومەنی باڵای كاروباری خانمان رایگەیاند ״قەیرانی دارایی بە دوو شێوە كاریگەریی لە خێزان كردووە ئاستێك ڕێژەی توندوتیژیی زیادی كردووە، لایەنێكی ئەرێنیتری هەیە ژنان چوونەتە سەر كار و هاوكار و پشتیوانی پیاوەكانیانن، ڕێژەیەكی زۆری ژنان چوونەتە سەر كار و بەشێكیان خاوەنی سەرمایەی بچووك بچووكن.
وتیشی: ״چوونی ژنان بۆ سەر كار مافێكی ڕەوای خۆیانە، لەگەڵ ئەوەشدا هۆشیاریی كۆمەڵگا زیادی كردووە، بەشێكی تری پێویستیی خێزانە بۆ داهات، لە ئێستادا سەرقاڵی پڕۆژەیەكین بۆ ڕاهێنانی ژنان چۆن كار بكەن، هەروەها گۆڕینی یاسای كار بۆ فەراهەمكردنی مافەكانی كاری ژنان״.
حكومەت زیاتر قەیرانەكەی لەسەر شانی هاووڵاتییان قورس كرد، پیاوان توانای پەیداكردنی بژێویی ژیانیان كەم بووەوە بە هۆی بێكاری و كەمبوونەوەی مووچەوە، بۆیە لە ئێستادا بەشێك لەو خێزانانە لە ڕێگەی هاوسەرەكانیانەوە هەوڵی بەدەستهێنانی قووتی ڕۆژانەیان دەدەن، بەو هۆیەوە هەزاران ژن لە ماڵەوە هاتوونەتە دەر بۆ كاركردن.
لە پاڵ ڕێگرییەكانی كۆمەڵگای كوردی بۆ چوونی ژنان بۆ سەر كار تا ئێستا یاسایەكی تایبەت نییە كە ڕێگە بە ژنان بدات لە كەرتی تایبەتدا كار بكەن و مافەكانیان فەراهەم بكات.
مریەم سەمەد ئەندامی لیژنەی داكۆكیكردن له مافەكانی ئافرەت لە پەرلەمانی كوردستان رایگەیاند: ״لە هەرێمی كوردستاندا یاسایەكی تایبەت بە كاركردنی ئافرەتان لە كەرتی تایبەتدا نییە، پێش پەكخستنی پەرلەمان پڕۆژەی سۆشیالمان ئامادە كردبوو، كە تێیدا مافەکانی ئافرەتی فەراهەم دەكرد بۆ كاركردنی لە كەرتی تایبەتدا، ئەگەر ئەو پڕۆژە یاسایە دەربچێت دەرگایەكی زیاتر لەسەر ژنان دەكاتەوە بۆ دەرچوون لە ماڵ و دۆزینەوەی كار.״
وتیشی: ״ئەوەی جێگەی خۆشحاڵییە ژنان لە سێ ساڵی ڕابڕدوودا بە هۆی قەیرانی داراییەوە ژمارەیەكی زۆریان لە سەرجەم ناوچەكانی هەرێم دەستیان داوەتە كار كردن، لە ئێستادا پڕۆژەیەك هەیە لە لایەن وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتییەوە بۆ ڕاهێنان بە ژنان و ڕاكێشانیان بۆ ناو چەندین پڕۆژەی پیشەسازی و كشتوكاڵی و بازرگانی، هەروەها ڕەخساندنی هەلی كار بۆ ئەو ژنانەی خوازیاری كاركردنن״.
ئاژانس
Kurdish