رۆژانە دەیان ملیۆن دۆلار‌و یۆرۆو تمەن حەواڵە دەکرێن بۆ سلێمانی‌و بەپێچەوانەشەوە، سەرچاوەیەکی ئاگادار لەوڵاتێکی باکوری ئەوروپاوە ئاماژە بەوە دەکات کە هەموو هەفتەیەک پەنابەرانی کوردی ئەو وڵاتە زیاتر لەملیۆنێک دۆلار حەواڵەی کوردستان دەکەن، خاوەن نوسینگەیەکی حەواڵەش لەسلێمانی دەڵێت “زۆرترین حەواڵەی شار لەگەلڕ وڵاتانی چین‌و ئێران‌و دوبەی‌و بەریتانیادا دەکرێت”.
میران (ناوێکی خوازراوە) کە هاوڵاتییەکی بەڕەچەڵەک کوردەو ماوەی 25 ساڵە دانیشتووی وڵاتێکی باکوری ئەوروپایە، هەر کە باسی حەواڵە دەکرێت رۆژگاری دوای راپەڕینی بەهاری 1991ی بیردێتەوە، کە دۆلار‌و دراوی ئەوروپی بەرامبەر بەدیناری عێراقی بەرزو بەهادار بوو، ئیتر حەواڵە لەئەوروپاوە بەرەو کوردستان دەستیپێکردو ئەم‌و هەزاران کوردی دیکەی نیشتەجێی ئەروپا بوونە پشتیوانیەکی ئابوری کەسوکاریان لەکوردستان، لەرۆژگارێکدا کە ئابڵوقەی ئابوری‌و بێکاری‌و گرانی تەنگی بەخەڵکی کوردستان هەڵچنیبوو، لەوساوە تا ئەم ساتەوەختە ئەم‌و هەزاران هاولاتی دیکەی کوردی نیشتەجێی ئەوروپاو کەنەداو ئەمەریکاو ئوستورالیا بەهۆی دەست گەیشتنیان بەکارو جێگیر بوون‌و خۆجێکردنەوەیان لەو وڵاتانە، پاشەکەوتیان لەساڵانی پێشوو زیاترە، هەر بەم هۆیەوە حەواڵە کردنیان بەرەو کوردستان سالڕ بەسالڕ لەزیادبووندایە، بۆ ئەوەی لەپاشەڕۆژدا بگەڕێنەوە بۆ کوردستان‌و پڕۆژەی ئابوری گەورەتر‌و قازانجی زیاتر بکەن، کامەران لەپەیوەندییەکدا بەگۆڤاری بازرگانی‌و پیشەسازی راگەیاند کە رەوەندی کوردی لەوڵاتانی ئەوروپاو ئەمەریکا سەرچاوەیەکی دراوی گرنگ بوون بۆ بوژانەوەی ژیانی خێزانەکان‌و گەشەکردنی ئابوری کوردستان، ئەو وتی “زۆربەی پەنابەرانی کورد لەئەوروپا کاری چێشتخانە‌و پیتزاو شاورمەو سەوزەو میکانیک‌و شۆرینی ئوتومبێل‌و پاککردنەوە دەکەن‌و هەریەکەشیان بازاڕی گەرمەو دەتوانن پارەی باشی تێدا بەدەستبهێنن، بەهەر رێگەیەکیش بووە، زۆر هەولڕ ئەدەن خەرجی کەم بکەن‌و باج کەم بدەن‌و سوودو قازانج زۆر بکەن”.
میران ئاماژەی بەوە کرد کە زانیاریی تەواوی هەیە لەساڵی پارەوە تا ئێستا لەم وڵاتەوە کە ئەوی تیا نیشتەجێیەو نایەوێ ناوەکەی ئاشکرا بکرێت، هەموو هەفتەیەک بڕی ملیۆنێک دۆلار حەواڵەی کوردستان دەکرێتەوە، ئەو وتی “ئەم بڕە پارەیە لەم وڵاتەوە بۆ دەرەوەی نایاسایی‌و نائاساییە لەڕووی یاسایی‌و کۆمەڵایەتییەوە، لەبەرئەوە چوونە دەرەوەی ئەم بڕە پارە زۆرە لەوڵاتەکەیان بەزیانێکی گەورە دەزانن”.
وتیشی “ئەگەر لەزۆربەی وڵاتانی ئەوروپاوە ئەم بڕە پارەیە حەواڵەی کوردستان بکرێتەوە دەبێت بگاتە چەند ملیۆن دۆلار؟”.
ئەگەر لەساڵانی دوای راپەڕینەوە زۆربەی حەواڵەکان بەبڕێکی سنووردارو بەمەبەستی یارمەتیدانی خێزان‌و کەسوکار بووبێت، ئەوا لەدوای روخانی رژێمی بەعسەوە حەواڵە هەرچی زیاتر خێرا‌و بەمەبەستی بازرگانی‌و بەبڕی ملیۆنەها دۆلار بووە.
خاوەنی نوسینگەی پشدەر بۆ حەواڵە کردن “تایەر تۆفیق محەمەد” بەگۆڤاری بازرگانی‌و پیشەسازی راگەیاند کە جێگۆڕکێ کردن بەپارەو هێنان‌و بردنی زۆر‌و ئاسان بووە، ئەو وتی “نوسینگەیەکی بچوکی وەک ئەوەی من تەنها لەسویسراوە مانگی تشرینی دووەمی رابردوو 34 دەفتەر دۆلار حەواڵەم بۆ سلێمانی بۆ هاتووە، لێرەشەوە 25 دەفتەرم ناردووە. ئێستا سلێمانی 50 بۆ 60 دوکان‌و نووسینگەو کۆمپانیای حەواڵەی تیایە، هەندێکیشیان بەئەندازەیەک لەڕووی داراییەوە گەورەو بەتوانان کە دەتوانن لەماوەی یەک خولەکدا دوو ملیۆن دۆلارت بۆ حەواڵە بکەن”.
تایەر ئاماژەی بەوە کرد کە زۆرترین حەواڵەی سلێمانی لەگەلڕ وڵاتانی چین‌و ئێران‌و دوبەی‌و بەریتانیادایە، ئەو وتی “لەنێو وڵاتە ئەوروپیەکاندا، بەریتانیا لەهەموو حەواڵەکان بەهێزترە، ئەگەر ئێستا بەبازاڕی دۆلارەکەدا بگەڕێی
مەکتەبی حەواڵە نییە وەکیلێکی بەریتانیای نەبێت، من خۆم دوو وەکیلم هەیە لەبەرئەوەی بەریتانیا پەنابەری زۆر‌و ئیشی زۆریشی تیایە، مانگانەش زیاد لە40 دەفتەر حەواڵەی بەریتانیام هەیە. سویدیش جوڵەی پارەی بۆ ئێرە زۆرە بەهۆی زۆری ژمارەی کورد‌و خەڵکی سلێمانیەوە، تەنها لەمانگی رابردوودا (تشرینی دووەم) 39 دەفتەر دۆلار حەواڵەم لەوێوە بۆ هاتووە‌و 44 دەفتەریش بۆ سوید رۆشتووە”.
ناوبراو ئاماژەی بەوە کرد کە حەواڵە کردن سالڕ بەسالڕ لەزیادبووندایە‌و تا دێ بڕی پارەکانیش گەورەتر دەبن، ئەو وتی “ئەمسالڕ حەواڵە بەراورد بەپار زیادی کردووە، بەشێوەیەکی گشتیش زیاتر پارە دێتەوە بۆ لەوەی بڕواتە دەرەوە، بەشێک لەم حەواڵانەی لەئەورپاوە دێن‌و مەبلەغێکی کەمن بۆ یارمەتیدانی کەسوکارە، مەبلەغە زۆرەکانیش بەمەبەستی بازرگانی یان کڕینی زەوی‌و خانووە”.
ئەوەشی روونکردەوە کە حەواڵە لەڕێگەی راستەوخۆی سلێمانییەوە بۆ ئەوروپا نییە، ئەوەشی بەنمونە هێنایەوە کە ئێستا ئێستا لەلایەن حکومەتی هەرێمە رێگە بەهێنانی کللەی جۆرە ئوتومبێلێکی گەورە دراوە بۆ کوردستان، رۆژی وایە دەیان دەفتەر لێرەوە حەواڵەی ئەڵمانیا دەکرێت، ئەو وتی “ئەو رۆژە 150 هەزار یۆرۆم حەواڵە کرد، من ئەمە راستەوخۆ نایخەمە سەر حسابەکەی ئەڵمانیا، چونکە لەوێ لێکۆڵینەوەی لەسەر دەکەن کە ئەمە چۆن هات؟ لەکوێوە هات؟ بۆچی هات؟ بۆ کێ هات؟ باجێکی زۆریشی دەچێتە سەر، ناچار دێین فێلڕ‌و حیلەی قانونی دەکەین، ئێمە دێین ئەم یۆرۆیە دەخەینە سەر حسابێک لەدوبەی کە راڕەوی بازرگانی جیهانییە، بەوەکیلەکەم دەڵێم 150 هەزار یۆرۆم بۆ بخەرە سەر حسابی ئەڵمانیا، ئەمیش راستەوخۆ ناینێرێت بۆ ئەڵمانیا، لەپێشدا دەینێرێت بۆ تورکیا، بانکەکانی تورکیا پەیوەندییەکی سیستەماتیکیان هەیە بەبانکەکانی ئەڵمانیاوە، بەبێ ئەوەی سین‌و جیمی لەسەر بێت، بەباجێکی زۆر کەم دەگاتە ئەڵمانیا، یان وەکیلەکەم دەچێت لەبۆرسەی دوبەی پارەکە دەکات بەیەن لەچین‌و لەوێوە دەینێرێت بۆ ئەڵمانیا”.
تایەر ئەم بەقورسی گرتنەی ئەڵمانیای گەڕاندەوە بۆ دوو مەسەلە، کە یەکێکیان “تیرۆر”ە زۆر بەوردی چاودێری هاتن‌و چوونی پارە دەکەن، بۆ ئەوەی لەڕووی داراییەوە دەرفەتی بەهێزبوون‌و جێگۆڕکێ کردن بەپارەو چالاکی ئابوریان بۆ نەڕەخسێ، دووەمیشیان ئەوەیە کە لەئەوروپا 10000 یۆرۆ نابینی بەخەڵک‌و باجی دەچێتە سەرو کەس قوتاری نابێ لەباج.
ناوبراو کە ماوەی 9 ساڵە کاری حەواڵە دەکات، ئاماژەی بەوە کرد کە زۆری‌و کەمی حەواڵە بەپلەی یەکەم پەیوەندی بەبازرگانییەوە هەیە، هەربۆیە بەپێی ریزبەندی حەواڵەی رۆشتوو لەسلێمانییەوە بۆ وڵاتانی دەرەوە، وڵاتی چین بەپلەی یەکەم دێت کە زۆرترین سەروکاری بازرگانی لەگەلڕ کوردستاندا هەیە، لەحەواڵەی هاتووشدا لەوڵاتانی دەرەوە بۆ سلێمانی، ئێرانیش بەپلەی یەکەم دێت کە هەر کاژێرێک لەبۆرسەی تمەنەکەدا ملیۆنەها تمەن حەواڵە دەکرێت، ئەو وتی “حەواڵە چەند دێت نزیک بەوەندەش دەڕواتەوە، بەپێی ئەو زانیارییە ناڕِەسمییانەی هەن ئەمسالڕ 2 ملیار دۆلار حەواڵە بۆ سلێمانی هاتووە‌و لەسلێمانیشەوە رۆشتووە”.
Kurdish