قوباد تاڵەبانی: حكومەت كاردەكات بۆ بووژانەوەی كەرتی تایبەت

لە شاری سلێمانی كۆنگرەی چوارەمی بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ لە هۆڵێ هوتێل گراند ملینێۆم بەڕێوەچوو، كە خاوەنی كارگەكانی چیمەنتۆی عیراق تیایدا بەشدار بوون.

كۆنگرەكە لەژێر چاودێری‌ و بە ئامادەبوونی وەزیری پیشەسازی عیراق بەڕێوەچوو. ئامانجیش لە بەڕێوەچوونی كۆنگرەكە رێگەگرتنە لە هێنانی چیمەنتۆ لە دەرەوەی وڵات‌ و گرنگی بە بەرهەمهێنانی چیمەنتۆی ناوخۆییە.

لە هەرێمی كوردستان حەوت كارگەی گەورەی بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ هەیە، كە بریتین لە كارگەكانی گاسن، بازیان سیمینت، تاسڵوجە، ماس سیمینت، دەلتا، كارو سنجار، زۆرترین كارگەش دەكەوێتە سنووری پارێزگای سلێمانی‌ و چیمەنتۆكەشی لەڕووی كوالێتییەوە بە باشترین چیمەنتۆی جیهان دادەنرێت.

هەلی كار بۆ هەزاران كەس

لە سەرەتای كۆنگرەكەدا، فاروق مەلا مستەفا سەرۆكی ئەنجومەنی گروپی كۆمپانیاكانی فاروق وتارێكی پێشكەش كردو ئاستەنگەكانی بەردەم بەرەپێشچوونی وەبەرهێنان‌ و بازرگانیی چیمەنتۆ خستەڕوو. ئاشكراشی كرد، لە ساڵی 2014 دا ئاستی بەرهەمهێنانی راستەقینەی چیمەنتۆ 14 ملیۆن تۆن بووە، بەڵام لە ساڵی 2016دا گەیشتۆتە بڕی 21 ملیۆن تۆن.

فاروق مەلا مستەفا وتی: «لە چەند ساڵی رابردوودا پیشەسازی چیمەنتۆ زۆر بە باشی خزمەتی بە وڵات گەیاندووە، بە تایبەتی لە كەرتی بیناسازییدا. بە جۆرێك زۆر چالاك بوو لە بونیادنانی توانای نوێ‌ و بووژاندنەوەی توانای دیكەی كۆن، هەروەها ئەوەی دەرخست كە توانای دابینكردنی گشت پێویستییەكانی بازاڕی هەیەو دەتوانێت ببێتە ئەلتەرناتیڤی هاوردەكردن».

ئاماژەی بەوەشدا، پیشەسازی چیمەنتۆ بە شێوەیەكی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ هەلی كار بۆ هەزاران كەس لە سەرتاسەری وڵاتدا دەڕەخسێنێت. هەروەها ژینگەیەكی وای هێناوەتە كایەوە كە لەڕێیەوە هەلی كار بۆ دەیان بەڵێندەرو بەڵێندەری لاوەكی دەخوڵقێنێت لە چەندین بواردا وەك: كەرەستەی خاو، كانزاكاری، چاكسازی، گواستنەوە، بازرگانی، بەبازاڕكردن، خزمەتگوزاری تەكنەلۆژیای زانیاری ئای تی….تد.

25 ملیۆن تۆن لە ساڵی 2020

سەرۆكی ئەنجومەنی گروپی كۆمپانیاكانی فاروق روونیدەكاتەوە، پاش دامەزراندنی كارگەی بازیان‌ و بەگەڕخستنەوەی كارگەی تاسڵوجە بە هاوبەشی لەگەڵ گروپی فاروقدا، لافارج بەگەڕخستنەوەی كارگەی كەربەلای جێبەجێ كرد. سەرەڕای ئەو بەربەستە گەورانەی هاتنە رێگای، ئێستا سەرجەم كارگەكانمان ساڵانە توانای دابینكردنی نزیكەی حەوت ملیۆن تۆن چیمەنتۆی بۆ بازاڕ هەیە.

سەبارەت بە نەبوونی هاوسەنگی لە نێوان خستنەڕوو و داواكردندا، فاروق مەلا مستەفا دەڵێ: «بەهۆی جەنگی دژ بە تیرۆریستانی داعش‌ و قەیرانی ئابووری، داواكاری بۆ چیمەنتۆ گەیشتە كەمتر لە 18 ملیۆن تۆن لە ساڵی 2016دا، بەرامبەر بە 26 ملیۆن تۆن لە 2013دا. شارەزایان پێشبینی دەكەن كە بەهۆی كۆتاییهێنان بە جەنگ‌ و ئەركەكانی ئاوەدانكردنەوەی پاش جەنگ‌ و بووژاندنەوەی ئابووری، ئەگەر هاتوو نرخەكانی نەوت بۆ ئاستە شایستەكانی دووبارە بگەڕێتەوە، ئەوا لەوانەیە داواكردن بۆ 26 ملیۆن تۆن لەساڵی 2020 زیاد بكات‌ و بۆ 40 ملیۆن تۆن لە ساڵی 2025دا زیاد بكات. لە باشترین سیناریۆی گەشبیندا یان بۆ 25 ملیۆن تۆن لە ساڵی 2020 و دواتر بۆ 38 ملیۆن تۆن لە ساڵی 2025 دا زیاد بكات، كە ئەمە راستەقینەترین سیناریۆیە».

كێبڕكێی نا دادپەروەرانە

وتیشی: «لەوكاتەدا، تواناكانی پیشەسازی چیمەنتۆ زیاد دەكات بەهۆی وەبەرهەمهێنانی گەورەی كەرتی تایبەت لەم بوارەداو بەهۆی ئەو دەستپێشخەرییانەی لەلایەن حكومەتەوە دەگیرێتە بەر بۆ بەكرێدانی ئەو كارگانەی موڵكی دەوڵەتن بۆ كەرتی تایبەت كە تواناو دەرامەتێكی زۆر وەبەردەهێنێت لە بەگەڕخستنەوەی ئەو كارگانەدا. هەروەها پێشبینی دەكەین چەندین كارگە بەگەڕبخرێتەوە كە تائێستا لەژێر دەستی داعشدا بوون یان ئێستا ئازاد كراون‌ و دەست بكەنەوە بە بەرهەمهێنان لە چەند ساڵی ئایندەدا. دەرئەنجام، توانای بەرهەمهێنانی راستەقینەی چیمەنتۆی لە 14 ملیۆن تۆن لە ساڵی 2014 بۆ 21 ملیۆن لە ساڵی 2016دا زیادی كردووەو چاوەڕوان دەكرێت لایەنی كەم بگاتە 31 ملیۆن تۆن لە ساڵی 2018 و 42 ملیۆن تۆن لە ساڵی 2025دا. لەم ژمارانەی باسكراون، تەنیا ئەو كارگانە بەهەند وەرگیراون كە بەڕاستی دەستیان بە پڕۆژە كردووەو هەروەها (50%)ی لەو كارگانەی رێپێدراون: ئەگەر هاتوو لەنێو ئەو كارگە رێپێدراوانە كارگە هەبێت كە دەكرێت لە ئایندەیەكی نزیكدا دەست بە چەند پڕۆژەیەك بكات، ئەوا توانای راستەقینە بە شێوەیەكی سروشتی زیاتر دەبێت».

لە بەشێكی دیكەی وتارەكەیدا‌و سەبارەت بە كێبڕكێی نادادپەروەرانە، سەرۆكی ئەنجومەنی گروپی كۆمپانیاكانی فاروق ئاماژە بەوە دەكات، پیشەسازی چیمەنتۆ لە عیراقدا بۆ ماوەیەكی درێژ لەژێر فشاری كێبڕكێی نادادپەروەرانەدا بوو لەلایەن وڵاتانی درواسێوە كە پشتگیری بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆی خۆیان دەكەن لەڕێی دەستەبەركردنی سووتەمەنی‌ و وزەوە بۆیان. لەگەڵ ئەوەشدا سوپاسی حكومەتی عیراق دەكەین بۆ چالاك كردنی یاسای پارێزگاریكردن لە بەرهەمی خۆماڵی، كە كاریگەری دەستبەجێی هەبووە لەسەر بڕی هاوردەكردن، سەرەڕای چەند دزەكردنێك لێرەو لەوێدا كە پێویستە سنووریان بۆ دابنرێت.

سنوورداركردنی هاوردەكردن

ئەو روونیكردەوە، تائێستا ئەو یاسایە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە جێبەجێ نەكراوە، بۆیە زیاتر لە 10 هەزار تۆن لە چیمەنتۆی پشتگیری كراو رۆژانە بەناو سنوورەكانی هەرێمی كوردستاندا تێدەپەڕێت، كە ئەمە دەبێتە هۆی فشارێكی زۆر لەسەر بەرهەمهێنەرانی خۆماڵی چیمەنتۆ.

سەبارەت بە تێچووی بەرهەمهێنان، فاروق مەلا مستەفا روونیدەكاتەوە، تێچوونی بەرهەمهێنان سەرچاوەیەكی نیگەرانی گەورەیە بۆ یاریكەرانی چیمەنتۆ بەهۆی بەرزی ئاستەكانی بە شێوەیەكی گشتی بە بەراورد لەگەڵ وڵاتانی دراوسێدا، كە پێشتر ناومان هێنابوون، بەهۆی جیاوازی نێوان باكوورو باشوور كە دەبێتە هۆی شێواندن لە توانای كێبڕكێی نێوان یاریكەرانی چیمەنتۆو بەهۆی بەرزبوونی ناجێگیرییەوە.

هەر لەوتارەكەیدا ئاماژەی بە ڕێكخستنێكی كاریگەرتر بۆ دەستەبەركردنی چیمەنتۆ كردو وتی: «لە پێناوی رێكخستنێكی كاریگەرتر بۆ دەستەبەركردنی چیمەنتۆو بۆ رێگرتن لە خراپ بەكارهێنانی سەرچاوەكان بەتایبەتیش لەم قەیرانە ئابوورییەی ئێستادا، پێویستە دەسەڵاتی گشتی دەستبەجێ پێدانی مۆڵەت بۆ دروستكردنی كارگەی نوێ رابگرێت، تا ئەوكاتەی دۆخی زیادەی بەرهەم كۆتایی پێدێت. هاوكات سەبارەت بەو مۆڵەتانەی كە پێشتر دراوەو تائێستا نەكراون بە پڕۆژەی راستەقینە، پێویستە دەسەڵات دوا مۆڵەت بدات بۆ دەستپێكردنی پڕۆژەكان، بە پێچەوانەوە ئەو مۆڵەتانە پوچەڵ بكرێنەوە».

وتیشی: «كاریگەری جێبەجێكردنی یاسای پارێزگاریكردن لە بەرهەمی خۆماڵی بۆ سنووردار كردنی هاوردەكردن بەبێ دروستكردنی هیچ كێشەیەك لە بازاڕدا سەلمێنرا بەهۆی ئەوەی یاریكەرانی چیمەنتۆ توانای دابینكردنی داواكردنیان هەیە بەبێ هیچ ئەستەمێك. بۆیە داوا لە حكومەتی ناوەندی دەكەین ئەم رێوشوێنە سەركەوتووە بگرێتەبەرو بەردەوام بێت لە جەنگی دژی دزەكردنەكان كە تائێستا لێرەو لەوێ روودەدات. هاوكات داواكارین لە حكومەتی هەرێمی كوردستان هەمان رێوشوێن جێبەجێ بكات، چونكە تائێستا زیاتر لە 10 هەزار تۆن لە چیمەنتۆ بە شێوەیەكی رۆژانە لە سنوورەكانی هەرێم تێدەپەڕێت، كە یەكسانە بە دوو كارگەو هەزاران هەلی كار.

بووژانەوەی كەرتی تایبەت

هەر لە كۆنگرەكەدا، وتاری قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان پێشكەش كرا، كە تیادا هاتبوو: خۆشحاڵم بە ئەنجامدانی كۆنگرەی چوارەمی بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ لە شاری سلێمانی پایتەختی رۆشنبیریی كوردستان، سەرەڕای ئاستەنگ‌ و رێگرییە ئابوورییەكان، كە روبەڕووی هەرێم دەبێتەوە.

جێگری سەرۆكی حكومەت ئاماژەی بەوەش داوە، ئەنجامدانی ئەم كۆنگرەیە بەڵگەیە لەسەر بەردەوامی گەشەی ئابووری‌و روبەڕووبونەوەی رێگرییەكان بۆ رزگاربوون لەو گرفتانەی پێوەی دەناڵێنین. لەهەمانكاتدا ئەنجامدانی كۆنفرانسەكە درێژكردنی دەستی یارمەتییە بۆ بووژانەوەی كەرتی تایبەت، كە حكومەتی هەرێمی كوردستان كاردەكات لەپێناوی بووژانەوەی.

سورین لەسەر ئەستۆگرتنی بەرپرسیارێتی

لە بەشێكی دیكەی وتارەكەیدا، قوباد تاڵەبانی دەڵێ: «لە ماوەی رابردوودا كارگەكانی چیمەنتۆ ئەوەیان سەلماند كە زۆر سەركەوتوون لە جێبەجێ كردنی ئەركەكەیان لە دەرخستنی توانای نوێ‌ و پڕكردنەوەی تەواوی پێویستییەكانی بازاڕ لە وڵاتێكدا كە ساڵانێك ناڵاندویەتی بەدەست وێران بوونەوە».

جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم روونیدەكاتەوە، ماوەی سێ ساڵە روبەڕووی زۆرێك ئاستەنگ‌ و گرفت بووینەوە كە پێچەوانەی ویستی حكومەت‌ و گەلەوەیە. پێشوازی كردن لە نزیكەی دوو ملیۆن ئاوارە‌و بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حكومەتی عیراقەوە، سەرەڕای شەڕی داعش كە تێچوویەكی زۆر دەكەوێت لەسەرمان. سەرەڕای ئەوە، سورین لەسەر ئەستۆگرتنی بەرپرسیارێتی‌ و پلاندانان لە پێناوی هەستانەوە بە شێوەیەكی دروست‌ و باشتر لە رابردوو. بۆ ئەمەش سەرمایەدار‌و بازرگانان دەبنە بەشێكی گرنگی پلانی حكومەت بۆ پشتیوانیكردنمان لەڕووی فەراهەمكردنی هەلی كارو بووژانەوەی كەرتی تایبەت‌ و ئاوەدانكردنەوەی وڵات.

١٨ كارگەی بەرهەمهێنانی چیمەنتۆ

جێی ئاماژە بۆ كردنە، كارگەكانی هەرێمی كوردستان رۆژانە 42 هەزار تۆن چیمەنتۆ بەرهەمدەهێنن، كە ساڵانە بڕی 15 ملیۆن‌ و 120 هەزار تۆن دەكات. بە شێوەیەك كارگەكانی كوردستان توانای پڕكردنەوەی پێداویستییەكانی ناوخۆییان هەیە، لەهەمانكاتدا (60%)ی بەرهەمەكانیان هەناردەی ناوچەكانی ناوەڕاست‌ و باشووری عیراق دەكەن.

لەگەڵ گەشەكردنی كارگەكانی چیمەنتۆ لە هەرێمی كوردستان، خواست لەسەر چیمەنتۆی هاوردەكراو لە توركیاو ئێران كەمبۆتەوە، بەڵام هێشتا نەتوانرە هێنانی چیمەنتۆ لە دەرەوە قەدەغە بكرێت.

شایەنی باسە لە كۆنگرەكەدا ١٨ كارگەی بەرهەم هێنانی چیمەنتۆی حكومی‌ و هەشت كارگەی كەرتی تایبەت بەشداربوون.

کوردستانی نوێ