سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا رایگەیاند: “حکومەتی وڵاتەکەی چاوێک بەسەرجەم رێککەوتنەکانی لەگەڵ تورکیا دەخشێنێتەوە”، داواشی لە هاووڵاتیانی وڵاتەکەی کرد چیدی سەردانی تورکیا نەکەن.
لێدوانەکەی لاڤرۆڤ لەدوای خستنەخوارەوەی فڕۆکەیەکی رووسی بوو لەلایەن هێزە ئاسمانییەکانی تورکیاوە، شارەزایانیش پێیانوایە، رووداوەکە کاریگەری نەرێنی لەسەر سەرجەم رێککەوتنە ئابوورییەکانی نێوان رووسیا و تورکیا جێدەهێڵێت، بەتایبەتی لەبواری دابینکردنی سەرچاوەکانی وزە.
لە مەراسیمێکی فەرمی و لەسەر فەرشێکی شینی راخراودا، پوتین لە مۆسکۆی پایتەخت پێشوازی لە ئەردۆغان كرد. سەرۆكی رووسیا لە باڵەخانەی کریملن و لەبەردەم میدیاکاران، پەیامێکی گرنگی ئاراستەی ئەوروپا کرد.
فلادیمێر پوتین، سەرۆکی رووسیا گوتی “حکومەتی رووسیا بیر لە هەڵوەشاندنەوەی پڕۆژەی راکێشانی هێڵی گواستنەوەی گازی سرووشتی رووسیا دەکات بۆ وڵاتانی ئەوروپا کە بە پڕۆژەی هێڵی گازی باشوور ناسراوە، هاوکات مۆسکۆ ئامادەیە ئاراستەی هێڵەکە بگۆڕێت و رەوانەی تورکیای بکات”.
سەرۆکی رووسیا بەردەوام ئەوە بەبیر میوانەكانی دەهێنێتەوە کە رووسیای فیدراڵ جیاواز لە یەکێتی سۆڤێتی جاران، بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی هەمیشە لەسەرووی بەرژەوەندی سیاسییەکانیەتی، ئەم لێدوانەش پەیامێکی پوتین بوو بۆ ئەردۆغان، کە رووسیا گازی سرووشتی هەیە و تورکیاش پێویستی بەو گازەیە.
حکومەتی تورکیا ساڵانە بڕی 27.4 ملیار مەتر سێ جا گازی سرووشتی لە رووسیا هاوردەدەکات، ئەو بڕە گازەش لە یەک رێگەی سەرەکی دەگاتە تورکیا، ئەویش بە هێڵی بەلقان ناسراوە، کە بە هەر چوار وڵاتی ئۆکرانیا، مەڵدۆڤیا، رۆمانیا و بولگاریا تێدەپەڕێت و پاشان دەگاتە تورکیا.
رێگەیەکی دوورودرێژە و، کێشە سیاسییەکانی نێوان رووسیا و ئەو چوار وڵاتە کاریگەری لەسەر ئەو هێڵە جێدەهێڵن، بۆیە مۆسکۆ و ئەنقەرە بیریان لە راکێشانی هێڵێکی دیکە کردەوە دوور لەو وڵاتانە، لێرەوە بیرۆکەی پڕۆژەی بلوو ستریم، یاخود رێرەوی شین هەڵقوڵا.
مێژووی بیرۆکەی رێڕەوی شین، تایبەت بە راکێشانی هێڵی گواستنەوەی گازی سرووشتی رووسیا بۆ تورکیا بۆ ساڵی 2009 دەگەڕێتەوە، پوتین و ئەردۆغان رێککەوتنی سەرەتاییان واژۆکرد، دوای دوو ساڵ لە ساڵی 2011 رێککەوتنەکە چووە بواری جێبەجێکردنەوە.
لەبری ئەوەی هێڵەکە بە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ئەوروپاوە تێپەڕێ بەتایبەتی ئۆکرانیا، هێڵەکە لەبی دەریای رەشەوە دەگەیێنرێتە وشکانی تورکیا، لەوێوە رەوانەی یۆنان دەکرێت کە لەسەر خاکەکەی عەنباری گەورەی غاز دادەنرێن.
گاز پرۆم، کۆمپانیای زەبەلاحی بەرهەمهێنانی گازی رووسیا، لە مانگی ئایاری رابردوودا، لەسەر زاری سەرۆکەکەی ئەلیکسی میلەر رایگەیاند ” بەردی بناغەی هێڵی گواستنەوەی گاز بۆ تورکیا دانراوە، درێژی هێڵەکە 1100 کیلۆمەترە، بڕیارە ساڵانە 47 ملیار مەتر سێ جا گازی رووسیا رەوانەی تورکیا بکرێت، چاوەڕێش دەکرێت لە ئایەندەدا هێڵەکە ساڵانە 63 ملیار مەتر سێجا لە گاز رەوانەی تورکیا بکات”.
سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا لە رۆژی 14 مانگی تشرینی یەکەمی رابردوو سەبارەت بە پڕۆژەی گواستنەوەی گاز بۆ تورکیا گوتی: ” رێککەوتنە سیاسییەکان وەک خۆیان ماونەتەوە، چاوەڕێی هەڵبژاردنەکانی تورکیا دەکەین بۆئەوەی دەست بکەین بە پرۆژەکە، ئێمە لە 60% ی گازی تورکیا دابین دەکەین، تورکیا بۆ ئێمە کڕیارێکی باشە”.
جارێکی دیکە سیاسەت تێکەڵ بە ئابووری بووەوە، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا فڕۆکەیەکی سەربازی رووسیایان خستەخوارەوە و، شرۆڤەکارانیش دەڵێن، خستنەخوارەوەی فڕۆکە رووسییەکە پێدەچێت هەردوولا ناچاربکات چاو بە دۆسیەێ ئابوورییەکانی نێوانیاندا بخشێننەوە.
لێدوانەکەی لاڤرۆڤ لەدوای خستنەخوارەوەی فڕۆکەیەکی رووسی بوو لەلایەن هێزە ئاسمانییەکانی تورکیاوە، شارەزایانیش پێیانوایە، رووداوەکە کاریگەری نەرێنی لەسەر سەرجەم رێککەوتنە ئابوورییەکانی نێوان رووسیا و تورکیا جێدەهێڵێت، بەتایبەتی لەبواری دابینکردنی سەرچاوەکانی وزە.
لە مەراسیمێکی فەرمی و لەسەر فەرشێکی شینی راخراودا، پوتین لە مۆسکۆی پایتەخت پێشوازی لە ئەردۆغان كرد. سەرۆكی رووسیا لە باڵەخانەی کریملن و لەبەردەم میدیاکاران، پەیامێکی گرنگی ئاراستەی ئەوروپا کرد.
فلادیمێر پوتین، سەرۆکی رووسیا گوتی “حکومەتی رووسیا بیر لە هەڵوەشاندنەوەی پڕۆژەی راکێشانی هێڵی گواستنەوەی گازی سرووشتی رووسیا دەکات بۆ وڵاتانی ئەوروپا کە بە پڕۆژەی هێڵی گازی باشوور ناسراوە، هاوکات مۆسکۆ ئامادەیە ئاراستەی هێڵەکە بگۆڕێت و رەوانەی تورکیای بکات”.
سەرۆکی رووسیا بەردەوام ئەوە بەبیر میوانەكانی دەهێنێتەوە کە رووسیای فیدراڵ جیاواز لە یەکێتی سۆڤێتی جاران، بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی هەمیشە لەسەرووی بەرژەوەندی سیاسییەکانیەتی، ئەم لێدوانەش پەیامێکی پوتین بوو بۆ ئەردۆغان، کە رووسیا گازی سرووشتی هەیە و تورکیاش پێویستی بەو گازەیە.
حکومەتی تورکیا ساڵانە بڕی 27.4 ملیار مەتر سێ جا گازی سرووشتی لە رووسیا هاوردەدەکات، ئەو بڕە گازەش لە یەک رێگەی سەرەکی دەگاتە تورکیا، ئەویش بە هێڵی بەلقان ناسراوە، کە بە هەر چوار وڵاتی ئۆکرانیا، مەڵدۆڤیا، رۆمانیا و بولگاریا تێدەپەڕێت و پاشان دەگاتە تورکیا.
رێگەیەکی دوورودرێژە و، کێشە سیاسییەکانی نێوان رووسیا و ئەو چوار وڵاتە کاریگەری لەسەر ئەو هێڵە جێدەهێڵن، بۆیە مۆسکۆ و ئەنقەرە بیریان لە راکێشانی هێڵێکی دیکە کردەوە دوور لەو وڵاتانە، لێرەوە بیرۆکەی پڕۆژەی بلوو ستریم، یاخود رێرەوی شین هەڵقوڵا.
مێژووی بیرۆکەی رێڕەوی شین، تایبەت بە راکێشانی هێڵی گواستنەوەی گازی سرووشتی رووسیا بۆ تورکیا بۆ ساڵی 2009 دەگەڕێتەوە، پوتین و ئەردۆغان رێککەوتنی سەرەتاییان واژۆکرد، دوای دوو ساڵ لە ساڵی 2011 رێککەوتنەکە چووە بواری جێبەجێکردنەوە.
لەبری ئەوەی هێڵەکە بە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ئەوروپاوە تێپەڕێ بەتایبەتی ئۆکرانیا، هێڵەکە لەبی دەریای رەشەوە دەگەیێنرێتە وشکانی تورکیا، لەوێوە رەوانەی یۆنان دەکرێت کە لەسەر خاکەکەی عەنباری گەورەی غاز دادەنرێن.
گاز پرۆم، کۆمپانیای زەبەلاحی بەرهەمهێنانی گازی رووسیا، لە مانگی ئایاری رابردوودا، لەسەر زاری سەرۆکەکەی ئەلیکسی میلەر رایگەیاند ” بەردی بناغەی هێڵی گواستنەوەی گاز بۆ تورکیا دانراوە، درێژی هێڵەکە 1100 کیلۆمەترە، بڕیارە ساڵانە 47 ملیار مەتر سێ جا گازی رووسیا رەوانەی تورکیا بکرێت، چاوەڕێش دەکرێت لە ئایەندەدا هێڵەکە ساڵانە 63 ملیار مەتر سێجا لە گاز رەوانەی تورکیا بکات”.
سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا لە رۆژی 14 مانگی تشرینی یەکەمی رابردوو سەبارەت بە پڕۆژەی گواستنەوەی گاز بۆ تورکیا گوتی: ” رێککەوتنە سیاسییەکان وەک خۆیان ماونەتەوە، چاوەڕێی هەڵبژاردنەکانی تورکیا دەکەین بۆئەوەی دەست بکەین بە پرۆژەکە، ئێمە لە 60% ی گازی تورکیا دابین دەکەین، تورکیا بۆ ئێمە کڕیارێکی باشە”.
جارێکی دیکە سیاسەت تێکەڵ بە ئابووری بووەوە، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا فڕۆکەیەکی سەربازی رووسیایان خستەخوارەوە و، شرۆڤەکارانیش دەڵێن، خستنەخوارەوەی فڕۆکە رووسییەکە پێدەچێت هەردوولا ناچاربکات چاو بە دۆسیەێ ئابوورییەکانی نێوانیاندا بخشێننەوە.
ز.ر
Kurdish