“گەورەترین ئەمباری ئاوی ژێر زەوی كوردستان لەمەترسیدایە”

ئابوریناس‌و مامۆستای زانكۆ د.بەختیار قادر عەزیز، لەم گفتوگۆیەی گۆڤاری ژووری بازرگانی‌و پیشەسازیدا ئاماژە بەوە دەكات كە “ناوچەی بازیان یەكێكە لەدەوڵەمەندترین ناوچە لەڕووی ئاوی ژێر زەوی كە توانایدایە شارێكی وەك سلێمانی لەڕووی پێداویستی ئاوەوە دابین بكات. جۆری ئاوەكەی زۆر باشە لەڕووی كوالێتییەوە بەڵام بەداخەوە بەپێی بەرنامە ژمارەیەكی زۆر كارگەی تیا كراوەتەوە كە كاریگەری زۆریان دەبێت لەپیس بوونی ئاوی ئەو ناوچەیە، ئەمە تاوانێكی گەورەیە بەرامبەر سروشتی ئەو ناوچەیە كە خەڵك‌و حكومەتی هەرێم لێی بەرپرسیارە”

پیشەسازی‌و بازرگانی: دەنگۆی بەبیابان بونی زۆر ناوچە و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە هەرێمی كوردستان دەگرێتەوە؟ چی بكرێت بۆ بەرگرتن لەو دیاردە سروشتیە؟

بەبیابان بوونی ناوچە كشتوكاڵی‌و دەشتەكانی سەر رووی زەوی دیاردەیەكی نامۆ نییە، هەر لەسەرەتای دروستبونی زەوییەوە چەندین جار گۆی زەوی لەتەمەنیدا بەرەو قۆناغی كەم بارین‌و بەبیابان بوون رۆشتووە یان بەپێچەوانەوە بەرەو بارینێكی زۆرو بەسەوز بوون‌و دروستبوونی جەنگەڵا‌و دارستانەكان رۆشتووە، ئێمە ئێستا لەو قۆناغەی زەویداین كە روو لەكەم بارین‌و بەبیابان بوون دەڕوات، هەرێمی كوردستان بەشێوەیەكی گشتی دوورە لەدیاردەی بەبیابان بوون بەپێی شوێنی جوگرافیایی، بەڵام هەرچۆنێك بێت پێویستە خۆمانی بۆ ئامادە بكەین ئەویش بەدارستان كردنی ناوچە شاخاوی‌و دەشتەكان بەو جۆرە دارانەی كە كەمترین ئاویان پێویستە بەتایبەتی لەوەرزی هاویندا.

پیشەسازی‌و بازرگانی: ئاوی ژێر زەوی ساڵ بەساڵ كەم دەكات ئایا ئەمە مەترسی نەمانی لێ‌ دەكرێت؟
كەم بوونی ئاوی ژێر زەوی پەیوەندی هەیە بەزۆری بەكارهێنانی لەلایەن خەڵكەوە بۆ پێداویستیەكانی رۆژانەی، هیچ مەترسیەك نیە لەنەمانی چونكە ئەو بارانەی كە ساڵانە دەبارێت بەسە بۆ ئەوەی بتوانێت كە ئاستی ئاوی ژێر زەوی بپارێزێت، بەڵام پێویستە بەشێوەیەكی زانستی بەپێی پێویستی ئەو ئاوە بەكاربهێنرێت.

پیشەسازی‌و بازرگانی: بەپێی زانیاریەكانی ئێوە دەوڵەمەنترین ناوچەی هەرێمی كوردستان لەئاوی ژێر زەویدا كوێیە؟ دەوترێت ناوچەی بازیان لەئاوی ژێر زەویدا دەوڵەمەندە؟

هەرێمی كوردستان یەكێكە لەو وڵاتانەی كە دەوڵەمەندە بەئاوی ژێر زەوی، زۆر ناوچەی گرنگ لەڕووی ئاوی ژێر زەوی هەیە كە تا ئێستا بەكارنەهێنراوە یان وەك پێویست سوودی لێوەرنەگیراوە، بەڵێ‌ ناوچەی بازیان یەكێكە لەدەوڵەمەندترین ناوچە لەڕووی ئاوی ژێر زەوی كە توانایدایە شارێكی وەك سلێمانی لەڕووی پێداویستی ئاوەوە دابین بكات. جۆری ئاوەكەی زۆر باشە لەڕووی كوالێتییەوە بەڵام بەداحەوە بەپێی بەرنامە ژمارەیەكی زۆر كارگەی تیا كراوەتەوە كە كاریگەری زۆریان دەبێت لەپیس بوونی ئاوی ئەو ناوچەیە، ئەمە تاوانێكی گەورەیە بەرامبەر سروشتی ئەو ناوچەیە كە خەڵك‌و حكومەتی هەرێم لێی بەرپرسیارە‌و ئەگەر بەزووترین كات چارەسەری بۆ دانەنرێت ئەوا گەورەترین ئەمباری ئاوی ژێر زەوی لەو ناوچەیە لەدەستدەدەین كە ئاسەوارەكەی بۆ هەاران ساڵا درێژەی دەبێت.

پیشەسازی‌و بازرگانی: زۆربەی سەرچاوە ئاویەكانی وەك كانیاوو كارێزەكان بەرەو كەمبون‌و نەمان چوون هۆكارەكەی چییە؟
كەم بوونی ئاوی كانی‌و كارێزەكان بۆ دوو هۆكاری سەرەكی دەگەڕێتەوە: یەكەمیان، زۆر بوونی خەڵك‌و زیاد بوونی بەكارهێنانی ئەم سەرچاوانەو دووەمیان كەمبوونەوەی رێژەی باران بارین‌و بەفر كە سەرچاوەیەكی سەرەكی ئەم ئاوانە بوون.

پیشەسازی‌و بازرگانی: بیری ئیرتیوازی تا چەند كاریگەری هەیە لە كەم بون‌و نەمانی ئاوی ژێر زەوی؟

زۆربەی ئەو بیرانەی كە هەڵدەكەنرێن قوڵییان لەنێوان 50 – 100 مەتردایە، ئەم جۆرە بیرانە تەنها ئەو بڕە ئاوانە ئەبێت بەسەرچاوەیان كە ساڵانە بەهۆی باران بارینەوە دەچنە ناو چینە بەردەكانی ژێر زەوی لەوەرزی زستان‌و بەهاردا‌و دەتوانرێت هاوین سوودی لێوەربگیرێتن ئەم بیرانە بەهیچ جۆرێك كاریگەرییان نابێت لەكەمبوونی ئاوی ژێر زەوی چونكە ئەگەر بەكارنەهێنرێت بەهۆی جوڵەی ئاوی ژێر زەوی دەڕۆن بەرەو ناوچەكانی ناوەڕاست‌و خوارووی عێراق، بەجۆرێكی تر ئاوی ژێر زەوی هەیە پێیدەڵێن ئاوی ستراتیژی كە ئەمەش لەقوڵایی زیاتر لە 250 مەترەوە دەستپێدەكات، بۆیە ئاودەرهێنان لێیان پێویستە بەشێوەیەكی زانستی بێت.

پیشەسازی‌و بازرگانی: ئەو پڕۆژانەی لەوڵاتانی دراوسێ‌ وەك ئێران و توركیا كە لەئارادایە بۆ دروستكردنی بەنداو و گلدانەوەی ئاوی ڕوبارەكان تا چەند كاریگەری هەیە لەسەر ئاوی هەرێم؟

وەك ئاشكرایە رێژەیەكی زۆری سەر زەوی لەولاتانی دراوسێوە دێنە ناو هەرێمی كوردستان، بۆیە دروستكردنی هەر بەنداوێك كاریگەری گەورەی دەبێت لەسەر كەمبوونی ئاوی سەر زەوی‌و ئاوی ژێر زەوی، بەڵام دەكرێت چارەسەری ئەمە بكرێت ئەویش بەدروست كردنی بەنداوێكی زۆر لەولاتەكەمان كە هەم لەڕووی جیلۆجییەوە شویچنی زۆر گونجاوە هەم لەڕووی رێژەی باران بارینەوە رێژەیەكی باشمان هەیە كە دەتوانرێت سوودی لێوەربگیرێت بۆ كۆكردنەوەی ئاو لەوەرزی باراندا كە دەتوانرێت تا رادەیەكی زۆر باش مەترسی كەم بوونی ئاو بەهۆی بەنداوەكانی وڵاتانی دراوسێ‌ بكاتەوە، ئەمە جگە لەسوودەكانی تری كە وەك ناوچەی گەشتیاری‌و بەخێوكردنی ماسی‌و ئاودێری زەوی كشتوكاڵی سوودی لێوەربگیرێت.