هۆڵـــەندا

پێتەختی هۆڵەندا شاری ئەمیستردامە، بەڵام بە مەبەستی رەواندنەوەی ناوەندگەرایی زۆربەی وەزارەت و بالوێزخانەكان لە شاری لاهای‌ جێگیر بون. هۆڵەندا بەشی سەرەكی و ئەوروپایی پاشایەتی هۆڵەندایە كە هەندێ دورگەشی لە ئەمریكای ناوەراستدا هەیە.

دراوسێكانی ئەم وڵاتە: لە رۆژهەڵاتەوە: ئەڵمان‌و لە باشورەوە: بەلژیك‌و لە رۆژئاواوە: بە رێگەی دەریا هاوسنوری بەریتانیایە

شاری رۆتێردام دوهەم گەورەشاری هۆڵەندایە و لە روی روبەر و ژمارەی ئەسكەلەوە كەورەترین بەندەری ئەوروپایە.

زمانی فەرمی هۆڵەندا هۆڵەندییە و ئەم زمانە لقێكە لە زمانە ژێرمەنیەكان و زۆر دەشوبهێتە زمانی ئەڵمانی. هەندێك وشەی فەرەنسیش هەر لە سەردەمی زاڵبونی فەرانسا بە سەر ئەم وڵاتەدا رژاونەتە ناو زمانەكەی‌.

پانتایی جوگرافیایی زمانی هۆڵەندی بێجگە لە ئەم وڵاتە پارێزگەكانی باكوری بەلژیكیش دەتەنێتەوە. لە كۆلۆنیالەكانی هۆڵەند  لەوانە سورینام زاراوەی خەڵكانی رەسەنی ئەو شوێنە كەوتوەتە ژێر كاریگەریی زۆری زمانی هۆڵەندیەوە.

ئابوری وڵاتی هۆڵەندا

داهاتی ئەم وڵاتە لە ساڵی 2006دا زیاتر لە 500ملیار یۆرۆ بوە و هەر لە هەمان ساڵدا گەشەی ئابوری 3% بوە. نرخی هەڵایسان لە ساڵەكانی 2005 بۆ 2007  بە ڕێژەی 2% بوە. رێژەی بێكاریش لەو ماوەیەدا نزیكەی 2% بوە كە دەكاتە 400 هەزار كەس، بگرە كەمتریش.

هۆڵەندا لە بەرهەمهێنان و هەناردەكردنی گوڵ پلەی یەكەمی جیهانی هەیە. ئاژەڵداری و كشتوكاڵ دو كۆڵەكەی سەرەكی ئابوری هۆڵەندان. لە گەڵ بچوكی روبەری وڵاتەكەشیان دیسان هۆڵەندیەكان رۆڵێكی كارا و بەرچاویان هەیە لە بازرگانی و پیشەی بانكداری جیهانی.

ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا گەورەترین بازاری بەرهەمەكانی هۆڵەندایە و  هەروەها وڵاتانی ئەندامی یەكیەتی ئەوروپا گەورەترین هاوبەشە بازرگانیەكانی ئەم وڵاتەن.   

هۆڵەندا خاوەنی زیاتر لە نیوەی پشكی كۆمپانیای غاز و نەوتی شێلە‌و ئەوی دیكەشی بۆ بەریتانیایە. ئەم كۆمپانیایە كە بەشە هۆڵەندیەكەی بە رۆیاڵ داچ شێل ناسراوە لە سەرانسەری جیهاندا لە بوارەكانی دۆزینەوەو هەڵئێنجانی نەوت و غازی سروشتیدا چالاكە.

هۆڵەندا بۆخۆشی خاوەنی رێژەیێكی بەرچاو لە غازی سروشتیە.  پیشەسازی كەشتی و پاپۆر و پیشەسازی كیمیایی وەك پیشەسازی ڕەسەن و سەرەكی هۆڵەندایی‌ دەژمێردرێن.

لە كۆمپانیا گەورەكانی ئەم وڵاتە دەتوانین ئاماژە بە كۆمپانیای‌ “فلیپس” بكەین بۆ كەرەستەی‌ ئەلەكترۆنی و كۆمپانیای “هاینكێن” كە یەكێكە لە گەورەترین كۆمپانیاكانی بەرهەم هێنانی بیرە.

دراوی ئەم وڵاتە بەر لە گۆرینی بۆ یۆرۆ , گیلدێر یان فلۆرۆن بو.

سیاسی

دەسەڵاتی هۆڵەندا پاشایەتی مەرجدارە كە لەوێدا شا یان شابانو واتە مەلیك و مەلیكە هیچ رۆڵكیان لە سیاسەتدا نیە و تەنیا هێمایێكی نەتەوەیین. ئەم وڵاتە دو پەرڵمانی هەیە و سەرۆك وەزیر كە گرینگترین و بەرزترین پۆستی سیاسیە، لەو حیزبەی زۆرینەی كورسیێكانی پەرڵمانی هەیە هەڵدەبژێردرێت.

پارتە سەرەكیێكانی ئەم وڵاتە ئەمانەن: دیمۆكراتی مەسیحی. سۆشیال دیمۆكرات یەكیەتی مەسیحیەكان

هەندێ لە پەرڵمانتاران لەو نەتەوە كۆچبەرانەن كە بە ساڵانە لەو وڵاتەدا دەژین وەك ئاسیایی و ئەفریقی.

بزوتنەوەی راستگەرایی توندرەو لە هۆڵەَندا بە تایبەتی بەهۆی زیادبونی رێژەی كۆچبەران لەم وڵاتەدا بەهێز بوە.كە لە ئاكامدا پارتیێكی وەكو L F P (لیستی پیم فۆرتاین) بخزێتە نێو پەرڵمان و حكومەتەوە. لە گەڵ كوژرانی پیم فۆرتاین لە سەر دەستی هاوڵاتییەكی هۆڵەندی ئەو و پارتیێكەی لە شانۆی سیاسەت دوركەوتنەوە. بەڵام خێرت ویلدروز و پارتی ئازادی لایەنگرانی پیم فۆرتاینیان كۆكردەوە و پێكەوە چونە ناو پەرڵمان.

ویلدروز دژبەری هەبونی موسوڵمانانە لە هۆڵەندا. لەبەرئەوە وەك مەترسییەك كە لە پەرەسەندندایە لە ئیسلام دەروانێت و پێیوایە دەبێ بەر بەم مەترسیە بگیردرێت. كوژرانی دەرهێنەری هۆڵەندی ” نێئۆ ڤۆن گۆگ” لە لایەن پەنابەرێكی موسوڵمانەوە لە ساڵی 2004دا  یارمەتی دایە پارتیە ئەنتی ئیسلامیێكەی ویلدروز تا بچێتە ناو پەرڵمانەوە.

لە مانگی ئاداری 2008دا كورتە فیلمێك بە ناوی فیتنەوە لە لایەن خیرت ویلدروزەوە بڵاو كرایەوە كە نارەزایەتی زۆری لە ناوخۆ و لە دەرەوەی هۆڵەندا لێكەوتەوە. لەم فیلمەدا دەرهێنەر قورئان و ئیسلام وەك سەرچاوە و هاندەری توندو تیژی دەناسێنێت. سەرۆك وەزیری هۆڵەندا – یان پیتێر باڵكنێندێ- كە لە پارتی دیمۆكراتی مەسیحیە ئەم فیلمەی شەرمەزار كرد.

بە پێچەوانەی دڵەراوكێكان, موسوڵمانانی هۆڵەندا هیچ دژكردەوەیێكی توندیان لە بەرامبەر ئەم فیلمە نیشان نەدا ئەوەندە نەبێ بۆ دەربڕینی نارەزایەتی خۆیان رێگەی یاساییان گرتەبەر.

هۆڵەندا ئەندامی كۆنی یەكیەتی ئەوروپایە و هەروەها لە ریكخراوەی پەیمانی ناتۆشدا ئەندامە. هۆڵەندا پشتگیری لە هێرشی ئەمریكا بۆ سەر ئەفغانستان و عێراق كرد و هەر ئێستاكەش هێزەكانی هۆڵەندا وەك بەشێك لە ناتۆ لە ئەفغانستاندان.

بەلژیك و هۆڵەندا و لوكزامبورگ ئەندامی بێنۆ كوكسن. ئەمە ناوی پەیمانێكی هاوكاری ناوچەییە لە نێوان ئەم سێ وڵاتەدا و ئەم ناوە لە پیتی یەكەمی ئەوڵاتانە وەرگیراوە. ئەم پەیمانە سەرچاوەی‌ پەیمانی ئەوروپای یەكگرتو و یەكپارچەیە.

زانیاری گشتی

ناوی تەواوی‌ هۆڵەندایە،  

جۆری دەسەڵات: پاشایەتی مەرجدارە

 ساڵی‌ 1581 سەربەخۆیی بەدەستهێناوه‌

پایتەختەكەی‌: ئه‌مسته‌ردامە

روبەری‌ 41562 كیلۆمەتری چوارگۆشەیە

ژمارەی دانیشتوانی ‌16,5 ملوێن كەسە

زمان پۆڵەندیە‌و ئایینیان مەسیحی پرۆتێستانتە

هەناردەی سەرەكی: گوڵ, ئاژەڵ, بەرو بومی كشتوكاڵی, خۆراك, مادەی كیمیایی, كەشتی و بەلەم و پاپۆر

داهاتی تاكی‌ هاووڵاتی‌:35 هەزار دۆلارە.

دراوی‌ بەكارهێنراو: یۆرۆیە

هیَمای ئەنتەرنێتی‌: nl ‌و كۆدی تەلەفون:31+

رێبەران:

شاژنی‌ وڵات ناوی‌: بئاتریكسە‌و سەرۆك وەزیر: یان پیتێر باڵكینێندێ-یە