له‌رۆژهه‌ڵاتی سلێمانیه‌وه، كه به‌ره‌و قوڵایی شاره‌كه ده‌ڕۆیت، له‌سه‌ره‌تای چوارڕیانی سه‌رچنارو پاش سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر به‌رزه‌پردێكدا، له‌پڕ دیمه‌نی شه‌قامێكی پڕ جه‌نجاڵی‌‌و سیخناخ به‌ئۆتۆمبیل دێته‌به‌رچاو، كه له‌هه‌ردو لای شه‌قامه‌كه‌وه ته‌لاره به‌رزه‌كان ده‌وریانداوه‌و تا به‌ره‌و ناوه‌وه زیاتر بڕۆیت قه‌ره‌باڵغی‌‌و دیمه‌نه‌كان جوانتر ده‌بن، به‌ڵام سه‌رنجڕاكێشترین شوێنی ئه‌م شه‌قامه ده‌كه‌وێته نزیك كۆتایی كه پێیده‌وترێت سه‌هۆڵه‌كه‌و تا دره‌نگانێكی شه‌و بێداره.
ئه‌م شه‌قامه سه‌ره‌كیه كه له‌چوارڕیانی سه‌رچناره‌وه ده‌ستپێده‌كات‌و له‌سه‌ره‌تای شه‌قامی مه‌وله‌وی كۆتایی دێت، له‌بنه‌ڕه‌تدا ناوی شاڕێی سالم-ه‌‌و راسته‌ڕێیه‌كه‌و درێژیه‌كه‌ی 4.6 كم، كه به‌ئۆتۆمبیل ده‌توانرێت به 10 خوله‌ك ببڕدرێت‌و به‌پێش به‌ماوه‌ی 52 خوله‌ك.
له‌گه‌ڵ بنیاتنانی شاری سلێمانیدا له‌ساڵی 1784 له‌لایه‌ن میرنشینی بابانه‌وه، چه‌ندین شه‌قامی ئه‌م شاره بونه شانۆی نمایشكردنی چالاكیه سیاسیی‌‌و كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و بازرگانیه‌كان، به‌ڵام هیچ كه‌میان نه‌یانتوانی وه‌ك شه‌قامی سالم به‌وشێوه‌یه پارێزگاری له‌مانه‌وه‌ی خۆی بكات‌و نه‌هێڵێت هه‌روا زو تۆزی په‌راوێزیی له‌سه‌ری بنیشێت، بۆیه له‌ئێستادا له‌زۆر بۆنه‌ی وه‌ك نه‌ورۆزو سه‌ری ساڵی نوێدا، له‌شێوه‌ی بوكێكی رازاوه‌دا خۆی ده‌نوێنێت‌و له‌هه‌ندێك ساتی وه‌ك هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردنیشدا، ده‌بێته شوێنێك بۆ كه‌رنه‌ڤاڵی تێكه‌ڵكردنی ره‌نگه سیاسیه جیاوازه‌كان‌و نه هیچ لایه‌ك ره‌تده‌كاته‌وه‌و نه هیچ ره‌نگێكیش زه‌قده‌كاته‌وه.
له‌و باره‌یه‌وه عه‌بدولخالید سابیر، مامۆستای زانكۆی سلێمانی‌‌و ماسته‌ر له‌مێژودا ده‌ڵێت، “پێشتر له‌ساڵه‌كانی حه‌فتاو هه‌شتاكاندا بۆنه‌كان له‌شه‌قامی پیره‌مێرد كراون به‌هۆی ئه‌وه‌ی په‌یكه‌ری كاوه‌ی ئاسنگه‌ر له‌كۆتایی ئه‌م شه‌قامه‌دا بوه‌و بۆنه‌كانی نه‌ورۆزی تێدا سازكراوه‌و خه‌ڵكی له‌وێوه رویانكردوه‌ته شه‌قامی سه‌ره‌كی تویمه‌لیك كه روه‌و بناری چیای گۆیژه ملده‌نێت. ته‌نانه‌ت كه له‌ساڵی 1983 په‌رده له‌سه‌ر په‌یكه‌ری كاوه‌ی ئاسنگه‌ر له‌فولكه‌ی كاوه لادرا، قه‌ره‌باڵغیه‌كی زۆری بۆ سازكرا. نه‌ورۆزو سه‌ری ساڵ له‌وێدا ده‌كران، به‌ڵام له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه بۆنه‌كان‌و قه‌ره‌باڵغیی‌‌و پیاسه‌ی هاوڵاتیان روی كرده شه‌قامی سالم”.
شه‌قامی سالم كه لای زۆرینه‌ی دانیشتوانی شاره‌كه به (سه‌هۆڵه‌كه) ناسراوه‌‌و تا شه‌سته‌كانی سه‌ده‌ی رابردو گڵ بوه‌و مێژویه‌كی دورودرێژی نیه، به‌ڵام شه‌قامێكی سه‌ره‌كیه‌و ناوه‌ندی سلێمانی ده‌به‌ستێته‌وه به‌چه‌ندین شوێنه‌وه، سه‌ره‌تا ناوی جاده‌ی سلێمانی- كه‌ركوك بوه، به‌ڵام له‌لایه‌ن سه‌رۆكایه‌تی شاره‌وانی سلێمانیه‌وه له‌دوای ساڵانی 1970ه‌وه ناوی لێنراوه شه‌قامی سالم، به‌ناوی سالمی ساحێبقڕان (1800-1866) كه ناوی ته‌واوی عه‌بدولڕه‌حمان به‌گی ساحێبقڕانه‌و شاعیرێكی كوردی ناسراوه كه خه‌ڵكی شاری سلێمانیه‌و له‌بنه‌ماڵه‌ی ساحێبقڕانه. ناوی سه‌هۆڵه‌كه‌ش له‌وه‌وه هاتوه كه كاتی خۆی له‌و شوێنه‌ی كه ئێستا ژماره‌یه‌كی زۆر دوكان‌و فرۆشگا هه‌ن‌و ده‌كه‌ونه نزیك ئه‌نده‌رپاسی ره‌وف به‌گ، كارگه‌یه‌كی سه‌هۆڵ له‌ساڵانی نێوان 1950-1960، كراوه‌ته‌وه‌و تاكه كارگه‌ی سه‌هۆڵ بوه له‌سلێمانی‌‌و خه‌ڵك به‌و ناوه‌وه شه‌قامه‌كه‌یان ناسیوه‌ته‌وه.
له‌سه‌رده‌می رژێمی به‌عسدا، سه‌هۆڵه‌كه به‌وشێوه‌یه‌ی ئێستا قه‌ره‌باڵغ نه‌بوه‌و خه‌ڵكی بۆ به‌شداربون له‌بۆنه‌كانی وه‌ك نه‌ورۆزدا نه‌چونه‌ته ئه‌م شه‌قامه، چونكه زۆرینه‌ی داموده‌زگا ئه‌منیه‌كانی حكومی لێبوه‌و نزیكبوه له‌ئه‌منه سوره‌كه‌وه كه به‌قه‌ڵای سه‌ختی ئه‌منی رژێم داده‌نرا له‌و سه‌رده‌مه‌دا، شه‌قامه‌كه‌ش تا ڕاده‌یه‌ك چۆڵه‌وانی بوه، بۆیه وه‌ك عه‌بدولخالید ده‌ڵێت، “زیاتر بۆنه‌كان له‌شه‌قامی پیره‌مێرد ئه‌نجامدراون، چونكه ئه‌گه‌ر له‌بۆنه‌كاندا شتێكی نه‌خوازراویش رویدابێت، به‌هۆی قه‌ره‌باڵغی‌‌و جه‌نجاڵی شوێنه‌كه‌وه، خه‌ڵكی ده‌رفه‌تی خۆرزگاركردنیان زیاتر له‌به‌رده‌مدا بوه له‌نێو كوچه‌‌و كۆڵانه ته‌نگه‌به‌ره‌كانی وه‌ك شێخان‌و مه‌ڵكه‌ندی كه ده‌كه‌ونه ده‌وروبه‌ری ئه‌و شه‌قامه‌وه، وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌ساڵی 1984دا روداوێكی ناخۆشی له‌وشێوه‌یه رویدا”.
ئه‌وه‌ی ئێستا بوه‌ته خه‌سڵه‌تی هه‌میشه‌یی سه‌هۆڵه‌كه، ئه‌وه‌یه تا دره‌نگانێكی شه‌و ئه‌م شه‌قامه ئێشكگره‌و هاوڵاتیان پۆلپۆل به‌به‌رده‌م دوكان‌و فرۆشگا كراوه‌كاندا دێن‌و ده‌چن‌و ته‌نها جیاوازی له‌گه‌ڵ رۆژدا ئه‌وه‌یه كه شه‌وان شه‌قامه‌كه روناكی كه‌متره.
م. سه‌عید محه‌مه‌د، 68 ساڵ، كه ماوه‌ی 43 ساڵ‌و نۆ مانگ خزمه‌تی مامۆستایی هه‌بوه‌و ئێستا وه‌ك خانه‌نشینێك به‌شێك له‌كاته‌كانی له‌ناو چایخانه‌ی كێوان به‌سه‌رده‌بات كه ده‌كه‌وێته ناوجه‌رگه‌ی ئه‌و به‌شه‌ی شه‌قامی سالم كه پێیده‌وترێت سه‌هۆڵه‌كه، ئه‌و له‌ساڵی 1979-ه‌وه له‌و شوێنه كارده‌كات، به‌ڵام له‌و كاته‌دا دوكانه‌كه خواردنی سه‌روپێی تێدا فرۆشراوه‌و له‌دوای راپه‌ڕینه‌كه‌ی 1991، كراوه به‌چایخانه.
م. سه‌عید، به‌ڕینكۆتێكی ره‌شه‌وه قۆپچه‌كانی داخستبوو به‌رده‌وام هاتوچۆی بو له‌ناو چایخانه‌كه‌داو به‌ده‌سته له‌رزۆكه‌كانی سه‌رقاڵی پاككردنه‌وه‌ی كه‌لوپه‌له‌كان بو، چاویلكه‌كه‌ی كه‌مێك له‌چاوه كزبوه‌كانی نزیكخسته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی باشتر سه‌رنج بدات‌و وتی، “به‌بیری من ئه‌وكاته (هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی رابردو)، شه‌قامه‌كه وه‌ك ئێستا قه‌ره‌باڵغ نه‌بو، به‌وشێوه‌یه‌ش فراوان نه‌بو، به‌ڵام ئێستا تا دره‌نگانێكی شه‌و هاتوچۆی گه‌نجان‌و توێژه جیاوازه‌كان لێره به‌دیده‌كرێت”.
سه‌هۆڵه‌كه هه‌ندێك جار بوه‌ته جێگه‌ی نوكته له‌ده‌می ئه‌و كه‌سانه‌ی خه‌ڵكی شاره‌كه نین‌و ته‌نها ناوی هه‌ندێك له‌شه‌قام‌و شوێنه سه‌ره‌كیه‌كانیان بیستوه، كاتێك ئه‌م كه‌سانه له‌گه‌رما تاقه‌تپڕوكێنه‌كه‌ی هاویندا رێیان ده‌كه‌وێته سه‌هۆڵه‌كه، وه‌ك نوكته‌یه‌ك له‌به‌رخۆیانه‌وه ده‌ڵێن، “ئه‌گه‌ر سه‌هۆڵه‌كه به‌وشێوه‌یه گه‌رم بێت، ئاخۆ داره‌سوتاوه‌كه چۆن بێت؟”.
ئاوێنە
Kurdish