چی لەبارەی یەكێتی ئەوروپا و زۆنی یۆرۆ وە دەزانیت ؟

#ئەوانەی یۆرۆیان دروستكرد:

رۆبێرت شومان: سەرۆك وەزیرانی فەرەنسا كە بۆ یەكەمجار لەساڵی 1950دا پێشنیاری دامەزراندنی یەكیچتی ئەوروپای كردو دواتر بووە یەكەم سەرۆكی پەرلەمانی ئەوروپا,

بیار وارنەر: سەرۆك وەزیرانی لۆكسمبۆرگ بەباوكی بیرۆكەی یۆرۆ دادەنرێت كە لەڕێگەی راپۆرتەكانیەوە لەدەیەی 196‌و سەرەتای 1970دا زەمینەی بۆ یەكخستنی دراوی ئەوروپی سازكرد.

جاك دیلۆر: وەزیری دارایی فەرەنسا لەسەردەمی سەرۆك فرانسۆ میتراندا، رەشنوسی خستنە سەرپێی یەكێتی دراوی وڵاتانی ئەوروپای داڕشت.

هیلمۆت كۆل: راوێژكاری پێشوتری ئەڵمانیا‌و باوكی یەكگرتنەوەی هەردوو ئەڵمانیا، كە لە1998دا پێیوابوو یۆرۆ زۆر لە سەرلەنوێ‌ هەڵبژاردنەوەی گرنگترە، ئەو پێیوابوو “یەكخستنی دراو مەسەلەی شەڕو ئاشتییە بۆ ئەڵمانیا‌و ئەوروپا”.

ئەلسكەندەر لامفالسی: گەورە بەرپرسی پێشووی بانكی ناوەندی بەلجیكا، كە تا دراوی یۆرۆ بووە واقیعێكی بەردەست سەرپەرشتی كرد ئەو دەمەی سەرۆكی سەنتەری دراوی ئەوروپی بوو.

سێر دایجل ویكس: گەورەبەرپرسی پێشوو لەوەزارەتی خەزێنەی بەریتانیا، كە لەپشت پەردەوە ئامادەكارییەكی زۆری كرد بۆ خستنەبازاڕی یۆرۆوە لە199دا، هەرچەندە بەریتانیش بوو بەڵام جێی متمانەی هەموان بوو.

توباسو بادوا: بیرمەندی ئیتاڵی‌و بەرپرسێكی بانكی ناوەندی ئەو وڵاتە بو‌و، دواتریش بووە ئەندامی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی بانكی ناوەندی ئەوروپی.

#وڵاتانی ئەندام:

یەكێتی ئەوروپا، ساڵی 1951 بەئەندامێتی شەش وڵات دەستیپێكرد (فەرەنسا، ئەڵمانیا، بەلجیكا، لۆكسمبۆرگ، هۆڵەندا‌و ئیتاڵیا).

لەساڵی 1973دا بەریتانیا‌و دانیمارك بوونە ئەندام‌و لە1981یشدا یۆنان‌و لە1986دا ئیسپانیا‌و پرتوگال‌و لە1993دا ئیرلەنداو 1995دا نەمسا. 

لەسەرەتای 2004یشەوە یەكێتی ئەوروپا بەرەو ئەوروپای رۆژهەلات كشاو وڵاتانی ئیستوانیا‌و پۆڵەنداو چیك‌و سلۆڤاكیا‌و سلۆڤینیا‌و لاتیڤیا‌و لیتوانیا‌و هەنگاریا‌و پاشان قوبرس‌و ماڵتا‌و بولغاریا‌و رۆمانیاو كرواتیا بوونە ئەندام

روبەری وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا 3 ملیۆن‌و 975 هەزار كیلۆمەتر چوارگۆشەیە‌و ژمارەی دانیشتوانیشی 500 ملیۆن كەسە، ئەڵمانیا بە82 ملیۆن دانشتوانەوە چڕترین وڵاتی یەكێتی ئەوروپایە لەڕووی دانیشتوانەوەو مالتاش بە 500 هەزار كەسەوە كەمترین دانیشتوانی ئەوروپا لەخۆدەگرێت.

#پێوەرەكانی بون بەئەندامێتی: 

یەكێتی ئەوروپا وڵاتانی جیاواز لەئاستی ئابوری‌و سیاسی لەخۆدەگرێت، كە پێوەرەكانی بون بەئەندامێتی لەم یەكێتییەدا بەپێی ئەو مەرجانەیە كە بەمەرجەكانی كۆپنهاگن ناودەبرێت‌و لەساڵی 1992دا دانران، بریتین لە:

1/ مەرجە سیاسیەكان: دەبێت دەوڵەتی كاندیدكراو خاوەن كۆمەڵێك دامەزراوەی سەربەخۆ بێت كە دیموكراسی‌و پەیڕەوكردن لەیاسا دەستەبەر بكەن‌و رێز لەمافی مرۆڤ‌و كەمینەكان بگرن.

2/ مەرجە ئابورییەكان: دەبێت سیستەمێكی ئابوری هەبێت پشت بەئابوری بازاڕی ئازاد ببەستێت. 

3/ مەرجە یاساییەكان: پێویستە دەوڵەتی كاندیدكراو یاسا‌و رێسكانی خۆی بەشێوەیەك هەموار بكات كە لەگەڵا ۆێساو یاسا رەچاوكراوەكانی یەكێتی ئەوروپادا بگونجێن.

#رەمزەكانی:

ئاڵا‌و دروشم‌و سرود‌و رۆژی ئەوروپا، لەگەڵا دراوەكەی “یۆرۆ” پێنج شوناسی سەرەكی یەكێتی ئەوروپان:

*ئاڵای یەكێتی ئەوروپا: رەنگی شین‌و دوانزە ئەستێرەی بەشێوەی بازنەیی بەسەرەوەیە، كە بازنەكە هێمای تۆكمەیی‌و یەكبونی ئەوروپیەكانە، ژمارە دوانزەكەش پەیوەندی بەژمارەی ئەندامەكانیەوە نیە، بەڵكو ژمارە 12 هێمای یەكبونە.

*”یەكگرتوویی لەفرەییدا”، دروشمی یەكیەتی ئەوروپایە، كە یەكێتییەكە لەنێوان كۆمەڵێك گەل‌و نەتەوەی جۆراوجۆر لەرووی كلتورو زمانەوە، لەیەكێتییەكەدا 24 زمانی رەسمی هەیە.

*سرودەكەی لەپارچەیەك لەسەمفۆنیای نۆیەمی بتهۆڤنەوە وەرگیراوە.

*9ی مایس بەرۆژی ئەوروپا دادەنرێت كە ساڵی 1950 رۆبێرت شۆمان بۆ یەكەمجار پێشنیاری پێكهێنانی “یەكێتی ئەوروپا”ی كرد‌و ساڵانە لەو رۆژەدا وڵاتانی ئەندام ئاهەنگ دەگێڕن.

#گرنگترین دامەزراوەكانی:

یەكێتی ئەوروپا، برۆكسلی پایتەختی بەلجیكای كردووە بەبارەگای سەرەكی كە بارەگای هەمیشەیی سكرتاریەتی گشتی‌و كۆمیسیۆنی ئەوروپی تێدایە‌و شاری ستراسبۆرگیش بارەگای پەرلەمانی ئەوروپایە‌و هەندێكجاریش كۆبونەوەكانی لەلۆكسمبۆرگ ئەنجامدەدرێت.

*پەرلەمانی ئەوروپی 

پەرلەمانی ئەروپی ژمارەی گورسیەكانی 785 كورسییەو هەموو 5 ساڵا جارێك لەلایەن وڵاتانی ئەوروپییەوە بەپێی دانیشتوان هەڵدەبژێردرێت بۆ نوێنەرایەتی كردنی بەرژەوەندیەكانیان، كۆبونەوە سەرەكیەكانی لەستراسبۆرگی فەرەنسا دەكات‌و هەندێكیشیان لەلۆكسمبۆرگ ئەنجامدەدات. 

*كۆمیسیۆنی ئەوروپا

یەكێكە لەناوەندە سەرەكیەكانی یەكێتی ئەوروپا كە رۆڵی دەسەڵاتی جێبەجێكردن دەبینێت‌و بارەگای سەرەكی لەبرۆكسلی پایتەختی بەلجیكایە 

*ئەنجومەنی یەكیەتی ئەوروپا:

ئەندامانی ئەم ئەنجومەنە، وەزیرەكانی وڵاتانی یەكێتی ئەوروپان كە گرگنترینیان وەزیرانی كشتوكاڵا‌و دارایی‌و دەرەوەو بەرگرین، دەنگدانی هەر ئەندامێك بەپێی رێژەی دانیشتوانی وڵاتەكە دەگۆڕێت.

*دادگای دادی ئەوروپا

دەزگایەكی دادوەریە كە سەرپەرشتی چۆنیەتی یاسادانان‌و یاسا تایبەتەكان دەكات.

*سەرۆكایەتی یەكێتییەكە

 

بەشێوەیەكی خولییە كە هەموو وڵاتانی ئەندامی بۆ ماوەی شەش مانگ سەرۆكایەتی یەكێتییەكە لەئەستۆ دەگرن.