جیاوازی مووچه و ئیمتیاز یه‌كێك له گرفته سه‌ره‌كییه‌كانی نێوان كرێكارى خۆماڵی و بیانییه له كه‌رتی تایبه‌تدا، به‌ڵام ئه‌و جیاوازییه ته‌نیا كه‌رتی تایبه‌تى نه‌گرتۆته‌وه، به‌ڵكو له كۆمپانیا نه‌وتییه‌كانیشدا هه‌مان جیاوازی هه‌یه.
د. بایه‌زید حه‌سه‌ن ئه‌ندامى لیژنه‌ى نه‌وت و وزه له ئه‌نجوومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق بۆ (باسنیوز) باس له‌وه ده‌كات كه گرێبه‌سته نه‌وتییه‌كان له عیراق و هه‌رێمی كوردستان وه‌كو یه‌كه.
د.بایه‌زید حه‌سه‌ن ده‌ڵێت ’یه‌كێك له‌و مه‌رجانه ئه‌وه‌یه كه نابێت رێژه‌ى كرێكارى خۆماڵی له 75% كه‌متربێت’.
سه‌باره‌ت به‌وه‌ى ئایا تایبه‌تمه‌ندی و پسپۆری له‌كاركردن له نێوان كرێكارى خۆماڵی و بیانی هه‌یه، ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجوومه‌نى نوێنه‌ران ده‌ڵێت ’ئه‌و كێشه‌یه سه‌رتاسه‌رى عیراقی گرتۆته‌وه، ئێستا خه‌ڵكێكی پسپۆر له كۆمپانیاكان ئیشده‌كه‌ن و ئه‌وه‌ش جیاوازی دروستكردووه، به‌ڵام مه‌رجێك هه‌یه له‌و گرێبه‌ستانه كه نابێت ئیمتیازاتى كرێكارى بیانی زۆر زۆرتربێت له كرێكارى خۆماڵی’.
له به‌شێكی دیكه‌ى قسه‌كانیدا ئه‌و ئه‌ندامه‌ى لێژنه‌ى نه‌وت و وزه له ئه‌نجوومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق باس له‌وه ده‌كات كه حكوومه‌تى ناوه‌ندی ئاگادارى گرێبه‌سته نه‌وتییه‌كانی حكوومه‌تى هه‌رێم نییه و ده‌ڵێت: حكوومه‌تى ناوه‌ندى هیچ ئاگادارى گرێبه‌سته‌كانى هه‌رێم نییه، كۆمپانیا نه‌وتییه‌كانى هه‌رێم ته‌نها حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان لێى به‌رپرسیاره، له به‌غدا كاتێك كێڵگه‌یه‌كى نه‌وتى هه‌بێت و ئه‌و كۆمپانیایه‌ى داواكارى بۆ به‌ستنی گرێبه‌ست پێشكه‌ش ده‌كات چه‌ند مه‌رجێكى هه‌یه، له‌وانه‌ش تواناى دارایى و تواناى ته‌كنۆلۆژى، كه پێى ده‌ڵێن (تائهیل) دواى ئه‌وه‌ى له‌وانه ده‌كۆڵنه‌وه ده‌چێته پێشبڕكێكه‌وه، به‌ڵام به‌داخه‌وه له‌كوردستان ئه‌وه هه‌مووی نكۆڵى لێكراوه له‌لایه‌ك، وه‌زاره‌تى سامانه سرووشتییه‌كانیش له‌لایه‌كى تره‌وه به‌دوو قۆڵى له‌گه‌ڵ كۆمپانیاكان ڕێككه‌وتوون، ئه‌وه‌ش ئه‌و كێشانه‌یه كه به‌غدا باسى ده‌كات، چونكه ئه‌وانه‌ى به‌غدا ته‌نده‌ر كراوه، به‌ڵام ئه‌وانه‌ى هه‌رێم به‌بێ ته‌نده‌ر كراون.
كردنه‌وه‌ى خوولی پێگه‌یاندن و فێركردن بۆ كرێكار و كادیری خۆمانه به‌شێكی دیكه‌ى قسه‌كانی ئه‌و ئه‌ندامه‌ى لێژنه‌ى نه‌وت و وزه له ئه‌نجوومه‌نى نوێنه‌رانى عێراقه، گوتی: ’له كێڵگه‌ى رومێله بینیم خوولی فێربوون و راهێنان ده‌كه‌نه‌وه بۆ كرێكاره خۆماڵییه‌كان تا فێری تایبه‌تمه‌ندی و زمان ببن، به‌ڵام نازانم له هه‌رێمی كوردستان ئه‌و خوولانه هه‌یه یان نا’.
یه‌كێك له‌و به‌رپرسیاره كوردانه‌ى له كۆمپانیایه‌كی بیانی كار ده‌كات و نه‌یویست ناوی بڵاوبكرێته‌وه باسی له جیاوازی ئیمتیازات كرد له نێوان كرێكارى خۆماڵی و بیانی و ده‌ڵێت: جیا له‌وه‌ى هه‌ندێك جار سووكایه‌تى به كرێكارى خۆماڵی كراوه، جیاوازییه‌كى زۆریش له ئیمتیازدا هه‌یه، بۆ نموونه: كرێكاره خۆماڵییه‌كان له‌ناو كۆمپانیا بیانیه‌كان زۆر زوڵمیان لێده‌كرێت، هیچ كرێكارێكى بیانى له 2000هه‌زار دۆلار كه‌متر نیه، كرێكارى پڕۆدیكشن واتا به‌رهه‌مهێنانى نه‌وت مانگانه‌كه‌ى (15)ده‌فته‌ر دۆلاره‌و هه‌یه( 20 )ده‌فته‌ر دۆلار مووچه‌كه‌یه‌تى، له‌كاتێكدا كرێكارێكى خۆماڵى مووچه‌كه‌ى (430)هه‌زار دینارى عێراقیه ئه‌گه‌ر تازه دامه‌زرابێت و زۆرترین مووچه‌ش پێنج ملیۆن دینارى عێراقى زیاتر نیه ئه‌گه‌ر پسپۆڕیه‌كه‌ى له ئاست پسپۆڕى كرێكارى بیانیش بێت.
سه‌ڵاح محه‌مه‌د كرێكارێكى یه‌كێك له كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان گوتى: كرێكاره كورده‌كان بێده‌نگن له‌ڕاست بێڕێزى كردن به‌رامبه‌ریان، چونكه ده‌ترسن له‌سه‌ر كاره‌كه‌یان دووریان بخه‌نه‌وه.
ئه‌و كرێكاره وتیشی: یه‌كێك له مه‌رجه‌كان ئه‌وه‌یه پێویسته كرێكار له سنوورى كێڵگه نه‌وته‌كه وه‌ربگیرێن، به‌ڵام به‌هۆى ئه‌وه‌ى هه‌ر كێڵگه‌یه‌كى نه‌وت سه‌ر به حزبێكى ده‌سه‌ڵاته له كوردستان، ئه‌وه‌یان بۆ خۆیان قۆرخكردووه، كرێكار له باشوور یان شوێنه دابڕاوه‌كان ده‌هێنن، یان ته‌نكه‌ر و ئۆتۆمبێلى به‌رپرسه‌كان زووتر داده‌مه‌زرێنن، ئه‌وه‌ش ناحه‌قیه‌كه به‌رامبه‌ر خه‌ڵكى ناوچه‌كه.
محه‌مه‌د عه‌بدوڵڵا ده‌رچووى كۆلێژی ئه‌ندازیارى به‌شی كۆمپیوته‌رى ده‌ڵێت: كۆمپانیا بیانییه‌كان كرێكاره‌كان به كۆیله ده‌كه‌ن، بۆ دامه‌زراندنى كرێكارى خۆماڵى له كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان مه‌رجه بڕوانامه‌ى ئاماده‌یى كه‌متر نه‌بێت و واسته‌ی هه‌بێت، به‌ڵام بۆ كرێكاره بیانییه‌كان بڕوانامه گرنگ نیه، ده‌رباره‌ى مووچه‌كانیش ئێمه تا ئێستا نازانین ئه‌و كرێكاره بیانیانه چه‌ند وه‌رده‌گرن، به هیچ شێوه‌یه‌ك ئاشكراى ناكه‌ن، به‌ڵام كرێى ئێمه دیاریكراوه، له كاتێك زیاد ده‌كات كه كه‌سه‌كان به‌ره‌وپێش بچن له‌رووى پسپۆڕیه‌كه‌وه.
ئه‌و ده‌رچووه‌ى به‌شی كۆمپیوته‌ر له كۆلیژی ئه‌ندازیارى وتیشی: كرێكاره‌كان جیاوازن كورد و عه‌ره‌ب و فه‌نزوێلى و ئه‌مریكى له‌گه‌ڵ ئێمه كار ده‌كه‌ن، ئیشه سه‌ره‌كى و باشه‌كان نادرێت به ئێمه، له‌ده‌ست بیانییه‌كانه‌و ناهێلن ئێمه فێرببین به هیچ شێوه‌یه‌ك.
ناسكه تۆفیق ئه‌ندامى خوولی سێیه‌می په‌رله‌مانى كوردستان له لیژنه‌ى نه‌وت و گاز سه‌باره‌ت به‌م پرسه ده‌ڵێت: ئه‌وه‌ی كه به زاره‌كی ده‌كرێت و ئێمه له وه‌زیرى سامانه سرووشتییه‌كانمان بیستووه ده‌ڵێت ئه‌وله‌ویه‌ت بۆ كرێكارى خۆماڵیه، به‌ڵام ئیشكالى ئه‌وان له‌وه‌دابوو وه‌زیر ده‌یوت به‌هۆى ئه‌وه‌ى ئێمه پسپۆڕمان نییه له‌م بواره‌و ئه‌و كۆمپانیایانه پاره‌ى زۆر خه‌رج ده‌كه‌ن، ئاماده‌نییه كرێكارى خۆماڵى وه‌ربگرێت كه كاره‌كه نازانێت، به‌ڵام له‌گرێبه‌سته‌كه‌دا هاتووه ده‌بێت خوول بۆ كرێكاره خۆماڵییه‌كان بكه‌نه‌وه،بۆئه‌وه‌ى ئه‌وانیش بێنه سه‌رخه‌ت و فێرببن، به‌ڵام نازانم له (2007)ـوه گرێبه‌ست ده‌كرێت تا ئێستا چه‌ند كه‌سى خۆمانى تێدایه و چه‌ند كرێكار فێربووه، چونكه پێویسته 80% كرێكارى خۆماڵى بێت، ئایا له واقعدا تا چه‌ندى وایه ئه‌وه‌یان نازانین.
ناسكه تۆفیق به‌رده‌وام ده‌بێت له‌سه‌ر روونكردنه‌وه‌ى زیاتر و ده‌ڵێت: زۆرن له‌وانه‌ى ده‌ڵین وانیه، به‌ڵام ئێمه وه‌ك رۆتینى نووسراو په‌یڕه‌و و پڕۆگرامه‌كه‌ى په‌رله‌مان ئه‌وه‌نده ده‌ستى كراوه نه‌بووه بتوانین لێكۆڵینه‌وه بكه‌ین، هاووڵاتیان به‌رده‌وام گله‌ییان هه‌یه، هه‌تا ده‌رچووى ئه‌ندازیارى هاتۆته لامان وتیان وه‌رمانناگرن به فشارێك توانیمان وایان لێبكه‌ین ئه‌و كۆمه‌ڵه گه‌نجه وه‌ربگرن.
سه‌باره‌ت به بوونى چاودێر به‌سه‌ر كۆمپانیاكانیش ئه‌و ئه‌ندامه‌ى لیژنه‌ى نه‌وت و گاز له خوولی پێشووی په‌رله‌مانی كوردستان ده‌ڵێت: چاودێره‌كان له‌وه‌زاره‌تى سامانه سروشتیه‌كانه‌وه‌یه، به‌ڵام له‌ڕاستیدا پێویست بوو له په‌رله‌مانه‌وه لیژنه‌كان چاودێرى بكه‌ن و ئه‌و چوادێرانه‌ى له وه‌زاره‌تى سامانه سروشتیه‌كانه‌وه كه‌مترین روونكردنه‌وه‌و لێدوانیان هه‌یه بۆ راگه‌یاندنه‌كان.
توێژه‌رێكى كۆمه‌ڵایه‌تى ئاماژه به‌وه ده‌كات كه جیاوازی ئیمتیازات له هه‌موو رووێكه‌وه هه‌یه.
عه‌بدوڵڵا ره‌حمان توێژه‌رى كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌ڵێت: كۆمپانیا ستافێك له ده‌ره‌وه دێنێت ئه‌و كرێكارانه چه‌ندین گرفتی ده‌روونی و كۆمه‌ڵایه‌تییان بۆ دێته پێشه‌وه، بۆ نموونه كرێی خانوو، دوورى له كه‌سوكار، جاری وا هه‌بووه كرێكار كه‌سێكی ده‌مرێت و ئه‌و له‌م دووره وڵاته‌وه ته‌نیا هه‌واڵه‌كه ده‌بیستێت، بۆیه ئاساییه ئه‌گه‌ر جیاوازی له‌نێوان ئیمتیازی كرێكارى خۆماڵی و بیانی هه‌بێت، به‌ڵام جیاوازییه‌كه‌ش نابێت ئه‌وه‌نده زۆر بێت.
Kurdish