وه‌ك چۆن ساڵی 2005 به‌ئاشكرا هێزه‌كانی قاعیده له‌هه‌ندێ ناوچه‌ی ده‌وروبه‌ری به‌غدای پایته‌خت جموجۆڵیان ده‌كردو شوێنپێكانی خۆیان قایم ده‌كرد، ئێستاش جارێكی تر ئه‌و هێزه توندڕه‌وانه له‌هه‌مان ناوچه كه‌وتوونه‌ته خۆرێكخستنه‌وه‌و بووه‌ته په‌ناگه‌یه‌كی گرنگی كۆمه‌ڵایه‌تی بۆیان.
ئه‌م زانیارییه هه‌واڵگرییه له‌نوسینگه‌ی فه‌رمانده‌ی گشتی هێزه چه‌كداره‌كانه‌وه ده‌رچووه كه نوری مالیكی سه‌ره‌ك وه‌زیران رێبه‌رایه‌تی ده‌كات، له‌زانیارییه‌كه‌دا ئاماژه به‌وه كراوه چه‌ند ده‌سته‌یه‌كی “ده‌وڵه‌تی عێراقی ئیسلامی”و هه‌ندێ گروپی تری چه‌كدار خه‌ریكی ئه‌وه‌ن هێزه‌كانیان رێكبخه‌نه‌وه‌و كۆنترۆڵی ئه‌و ناوچانه بكه‌نه‌وه، هاوشێوه‌ی ئه‌وه‌ی له‌سه‌رده‌می شه‌ڕی تایفی له‌ماوه‌ی ساڵانی (2006 – 2008) روویدا.
له‌و ده‌مه‌دا قه‌زاكانی هبهب‌و عوزێم، رێڕه‌وی به‌غدا به‌ره‌و باكور، هه‌روه‌ها تاجی‌‌و ئه‌بوغرێب به‌ره‌و خۆرئاواو ناحیه‌كانی یوسفیه‌و لته‌یفیه‌و مه‌دائن له‌باشوور، جێگه‌ی له‌خۆگرتنی چه‌كدارانی قاعیده بوو، هه‌ر له‌وێوه خۆیان ئاماده ده‌كرد بۆ ئه‌وه‌ی كرده‌وه تیرۆریستییه‌كان له‌به‌غدای پایته‌خت ئه‌نجام بده‌ن، ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌بوو زۆربه‌ی ده‌روازه‌كانی لێبگرن‌و دایببڕن له‌شاره‌كانی سه‌روو خواروو.
ئه‌م ناوچانه كه روكارێكی كشتوكاڵییان هه‌یه گرێدراون به‌هه‌ندێ شارۆچكه‌ی تره‌وه كه پێشتر هه‌شت باڵه چه‌كدارییه‌كه‌ی قاعیده كۆنترۆڵیان كردبوون، ئێستاش هه‌ندێ هێمای تێدایه كه به‌روونی ده‌ریده‌خات “شوێنكه‌وتووه‌كانی بن لادن” لێره‌وه تێپه‌ڕین.
به‌ته‌نها سه‌ردانكردنی ئه‌و جێگانه‌ی ناویان هێنرا به‌سه بۆ ئه‌وه‌ی به‌ئاسانی هێماكان بناسیته‌وه، له‌نێویاندا ئه‌و سه‌ربازگایانه‌ی بۆ راهێنان گروپه چه‌كداره‌كان له‌ناو بێستان‌و باخه‌كاندا دروستیان كردووه.
ئه‌مه سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو زیانه‌ی به‌بینا حكومییه‌كان كه‌وتووه‌‌و ماڵه‌كانی چۆڵكراوه‌و پارچه‌ی ئۆتۆمبێلی سوتاوی لێكه‌وتووه، به‌روونیش توڕه‌یی‌‌و گرژی به‌رووخساری دانیشتوانی ئه‌و ناوچه‌یه دیاره كه له‌رابردوودا به‌میوانخوازو هه‌ڵسوكه‌تی جوان ناسرابوون.
چه‌ند پارچه‌یه‌كی ئه‌و به‌ڵگه‌نامه ره‌سمییه كه وه‌ك رێنمایی سه‌ربازی به‌ئامێری تابیعه نوسراوه كه‌وته به‌رده‌ستی “نیقاش”، تیایدا ئاماژه به‌وه كراوه كه نوسینگه سه‌ربازییه‌كه‌ی مالیكی هۆشیاری داوه‌ته فه‌رمانده سه‌ربازییه‌كانی ئه‌و ناوچه‌یه له‌بونی جموجۆڵی قاعیده له‌و پێگه جوگرافیه‌دا.
نوسینگه سه‌ربازییه‌كه بۆ ئه‌م ئاگاداركردنه‌وه‌یه پشتی به‌ستووه به”جموجۆڵی گوماناوی یاخیبوان‌و ئه‌ندامانی گروپه توندڕه‌وه‌كان كه پێشتر له‌نێو زیندانه حكومی‌‌و ئه‌مه‌ریكییه‌كاندا بوون” ئه‌م تێبینیانه‌ش له‌لایه‌ن چه‌ند هه‌واڵده‌رێكی نهێنییه‌وه تۆماركراوه یان له‌و دانپیادانانه ده‌ستكه‌وتووه كه هه‌ندێ له”تیرۆریستان” پاش ده‌ستگیركردنیان ئاشكرایان كردووه.
كۆی تێبینیه‌كان ئه‌وه ده‌رده‌خات كه چالاكی ئه‌و گروپه ئسوڵیانه زیادی كردووه، له‌پێش هه‌مویانه‌وه كوشتنی به‌رپرسان‌و ئه‌فسه‌رانی ئه‌منی، ئه‌مه جگه له‌و زنجیره ته‌قینه‌وه‌یه‌ی له‌به‌غدا رووده‌دات‌و له‌چه‌ند شارێكی تر دووباره ده‌بێته‌وه، هه‌روه‌ك ئه‌و هێرشه هاوكاتانه‌ی ده‌كرێته سه‌ر باره‌گاو زیندانه حكومییه‌كان بۆ دزه پێكردنی چه‌ند ئه‌ندامێكی گروپه توندڕه‌وه‌كان، له‌سه‌رجه‌م ئه‌و كارانه‌شدا قاعیده به‌رپرسیارێتی خۆی راگه‌یاندووه.
دیارترین نموونه‌ی ئه‌م حاڵه‌ته راكردنی چه‌ند گیراوێكی مه‌ترسیدار بوو له‌گرتوخانه‌ی گرتن‌و گواستنه‌وه‌ی تكریت به‌ر له‌چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك، كه پێده‌چێت به‌ئامانجی ئه‌وه بووبێت “چه‌ند كه‌سێكی چالاك‌و به‌ئه‌زموون بگێڕنه‌وه ناو گروپه‌كه كه قاعیده بۆ نه‌خشه‌ی هێرشه‌كانی سه‌ر به‌غدا به‌دیاریكراوی پێویستی پێیانه”.
ئه‌وه‌ی له‌و به‌ڵگه‌نامه دزه پێكراوه ئاماژه‌ی پێكراوه، هه‌مان شت له‌سه‌ر زاری په‌رله‌مانتاران‌و به‌رپرسانی ئه‌منیه‌وه دووباره ده‌بێته‌وه، ئه‌وه‌تا ئه‌سكه‌نده‌ر وه‌توت جێگری سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئاسایش‌و به‌رگری په‌رله‌مان رایگه‌یاند “هێزه ئه‌منییه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی نیمچه ته‌واو ده‌سته‌پاچه‌ن له‌به‌رامبه‌ر ناوچه‌كانی ده‌وروبه‌ری به‌غدا، به‌تایبه‌تی ئه‌وه‌نده‌ی په‌یوه‌ندی به‌رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی قاعیده‌وه هه‌یه”.
به‌رای ئه‌و هۆكاری ئه‌م بێده‌سه‌ڵاتییه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی “ئه‌ندامانی قاعیده توانیویانه بچنه ناو هێزه ئه‌منییه‌كانی ناوچه‌كه‌وه” كه ئێستاو جارانیش ئه‌و ناوچانه شوێنی كۆبوونه‌وه‌ی بیری ئاینی توندڕه‌و بوون.
ئه‌سكه‌نده‌ر كه ئه‌فسه‌رێكی گه‌وره‌ی سوپای هه‌ڵوه‌شاوه‌ی عێراق بووه، هۆكارێكی تر ده‌گێڕێته‌وه بۆ “لاوازی له‌زانیاری وردی هه‌واڵگری كه هێزه ئه‌منییه‌كان هیچی له‌باره‌وه نازانن”.
هه‌واڵی گه‌ڕانه‌وه‌ی قاعیده هاوكاته له‌گه‌ڵ هه‌ندێ راپۆرتی رۆژنامه‌نووسی كه ده‌ریده‌خه‌ن ژماره‌ی ئه‌ندامانی قاعیده له‌عێراق زۆر زیادیان كردووه، به‌جۆرێك له‌ماوه‌ی ئه‌مساڵدا له800 چه‌كداره‌وه بوونه‌ته سێ هه‌زار، زۆربه‌ی ئه‌مانه‌ش عێراقین‌و بڕێكی كه‌م كه‌سانی عه‌ره‌بییان تێدایه.
ته‌نانه‌ت به‌ڵگه‌نامه‌كه‌ش ئه‌وه ده‌رده‌خات له‌نێوان ئه‌و كه‌سانه‌ی كه خۆیان رێكده‌خه‌نه‌وه، هه‌ندێكیان تێدایه كه له‌ژێر باڵی هێزه ئه‌منییه‌كاندا خۆیان حه‌شارداوه، به‌شێكی تریان له‌ئه‌ندامانی گروپی سه‌حوه‌كانن، كه به‌شێكیان پاش ئه‌وه‌ی حكومه‌ت پشتی تێكردن گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ ناو قاعیده، چونكه “ئه‌ندامانی ئه‌و گروپه ئێستا كه‌وتوونه‌ته به‌ر هێرش‌و گولله‌ی گروپه توندڕه‌وه‌كان له‌لایه‌ك‌و ئه‌و داوا یاساییانه‌ی له‌لایه‌كی تره‌وه به‌ناوی مافی گشتییه‌وه له‌سه‌ریان تۆماركراوه”.
وه‌ك پاڵپشتییه‌ك بۆ ئه‌و زانیاریانه‌ی له‌لایه‌نه فه‌رمییه‌كانه‌وه دزه‌یان كردووه، ئه‌بو موعه‌مه‌ر دلێمی جێگری سه‌رۆكی پێشووی ئه‌نجومه‌نی سه‌حوه‌كان له‌ناوچه‌ی تاجی جه‌ختی له‌وه كرده‌وه كه هه‌ندێ له‌ئه‌ندامانی گروپه‌كانی سه‌حوه، ئه‌وانه‌ی ده‌رفه‌ت نه‌بووه تێكه‌ڵی دامه‌زراوه حكومییه‌كان بكرێن “گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ كاركردن له‌گه‌ڵ قاعیده به‌شێوه‌یه‌كی نهێنی”.
ئه‌و سه‌رۆك عه‌شیره‌ته كه رایگه‌یاند ئاماده‌یه جارێكی تر شه‌ڕی قاعیده بكات ئه‌گه‌ر حكومه‌ت پاڵپشتی بكات وه‌ك ئه‌وه‌ی چۆن ئه‌مه‌ریكییه‌كان پاڵپشتییان ده‌كردن، ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه كرد “قاعیده به‌نهێنی ئه‌ندامه‌كانی كۆده‌كاته‌وه له‌و شوێنانه‌ی جاران به‌پێگه‌ی ئه‌و ناسرابوون”.
به‌ڵگه‌نامه سه‌ربازییه‌كه كه مێژووی ناوه‌ڕاستی مانگی ئه‌یلولی رابردووی له‌سه‌ره، ئاماژه‌ی ئه‌وه‌ی تێدایه “چه‌كداره توندڕه‌وه‌كان پلان بۆ كاره تیرۆریستییه‌كان داده‌ڕێژن له‌ناو ئه‌و ماڵانه‌ی كه له‌بێستانه‌كاندا دروستیان كردوون”، بێستانه‌كانی ئه‌و قه‌زاو شارۆچكانه‌ی له‌ساڵی 2003وه له‌رووی ئیدارییه‌وه لكێندراون به‌به‌غداوه.
نوسینگه‌ی فه‌رمانده‌ی گشتی له‌و هۆشدارییه‌یدا پشتی به‌ستووه به‌سه‌رچاوه‌ی هه‌واڵگری –ده‌وترێت ئه‌و كه‌سانه‌ن كه له‌ناو گروپه چه‌كداره‌كاندا چێندراون- له‌پاڵ دانپیادانانی “گرنگ” كه له‌سه‌ر زاری گیراوه‌كانه‌وه هاتووه‌و ده‌ركه‌وتووه ئه‌و ناوچانه “كراوه‌ته شوێنی پلاندانان بۆ هێرشی چه‌كداری‌‌و ته‌قینه‌وه له‌دژی چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌كی سیاسی‌‌و باره‌گای حكومی”.
ئه‌م زانیاریانه له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی هه‌واڵگری دزه‌یكردووه كه له‌فه‌وجی یه‌كه‌می سه‌ر به لیوای 42ی فیرقه‌ی (11)ی وه‌زاره‌تی به‌رگری كارده‌كات، به‌پێی ئه‌و زانیاریانه نوسینگه‌ی مالیكی هێزێكی سه‌ربازی له‌به‌غداوه ره‌وانه‌ی ئه‌و ناوچانه كردووه‌و ئه‌ندامانی سوپاو پۆلیسی ئیتیحادی له‌ناوچه‌كه گۆڕیوه به‌كه‌سانێك كه پێشتر ئه‌زمونیان له‌گه‌ڵ شه‌ڕی قاعیده‌دا هه‌بووه، له‌سه‌ره‌تاشه‌وه ئه‌و پرۆسه‌یه له‌ناحیه‌ی مه‌دائین ده‌ستی پێكردووه.
هه‌ر له‌گه‌ڵ وه‌رگرتنی ئه‌و بروسكه‌ی ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌دا، فه‌رماده‌ی ئه‌و هێزانه‌ی له‌به‌غداوه چوون راسته‌وخۆ ركێفی بارودۆخه‌كه‌یان له‌و به‌رپرسانه‌ی پۆلیس وه‌رگرتووه‌ته‌وه كه فه‌رمانده‌یی باڵا له‌به‌غدا متمانه‌ی پێیان نه‌بووه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا زنجیره‌یه‌ك رێوشوێنی ئه‌منی توندوتۆڵ ده‌ستی پێكردووه، وه‌ك هه‌ڵمه‌تی كتوپڕ بۆ ناوچه گومالێكراوه‌كان‌و ده‌ستگیركردنی چه‌ند كه‌سێك.
هه‌ر له‌مرووه‌وه رێوشوێنی توندوتۆڵ له‌ده‌وری ناوچه سه‌ربازی‌‌و باره‌گا ئه‌منییه‌كان گیراوه‌ته به‌رو كاروانی سه‌ربازی به‌ناو بێستانه چۆڵه‌كانی خورماو لیمۆدا خوڵێندراوه‌و ژماره‌یه‌ك كامێرای چاودێری له‌هه‌ندێ شه‌قامی سه‌ره‌كی‌‌و ناوچه‌ی قه‌ره‌باڵغ داندراوه‌و جوڵه به‌فرۆكه‌ی سه‌ربازی كراوه‌و سه‌گی پۆلیسی به‌كارده‌هێنرێت بۆ دۆزینه‌وه‌ی ته‌قه‌مه‌نی.
ئه‌و ئاگاداركردنه‌وه فه‌رمییه كه خه‌ریكه هه‌ندێ ورده‌كاری له‌ناوه‌ندی سیاسی‌‌و رۆژنامه‌گه‌ریدا ئاشكرا ده‌بێت، پشت ئه‌ستوره به‌هه‌ندێ زانیاری كه له‌سه‌ر زاری جه‌واد پۆلانی وه‌زیری پێشووی ناوخۆوه هاتوونه‌ته ده‌ر.
پۆلانی له‌وتارێكدا كه پێنج شه‌ممه‌ی رابردوو بڵاوی كردووه‌ته‌وه‌و ده‌ڵێت “قاعیده گروپه له‌به‌ریه‌كهه‌ڵوه‌شاوه‌كانی رێكده‌خاته‌وه‌و پاش ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ هاتنی ره‌شه‌بای به‌هاری عه‌ره‌بیدا له‌هه‌ندێ وڵات بڵاوبووه‌ته‌وه”.
ئه‌و وه‌زیره ئه‌منیه‌ی پێشوو ده‌ڵێت “له‌ماوه‌ی چه‌ند مانگی ئه‌م دواییه‌دا ئه‌میره‌كانی مردن پلانیان داڕشتووه بۆ خۆ رێكخستنه‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی به‌شێك له‌و هێزه به‌ده‌ست بهێننه‌وه كه له‌رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی هێزه عێراقییه‌كان‌و نه‌بوونی سه‌رچاوه‌ی دارایی له‌ده‌ستیان داوه”.
رێكخراوی قاعیده له‌سه‌ره‌تای ساڵی 2006و كۆتایی 2007 به‌ته‌واوی ده‌ستیگرتبوو به‌سه‌ر ناوچه سوننه نشینه‌كانی به‌غدا، پێش ئه‌وه‌ی هێزه‌كانی سه‌حوه به‌پاڵپشتی ئه‌مه‌ریكا په‌رته‌وازه‌یان بكه‌ن.
له‌ماوه‌ی ئه‌و دوو ساڵه‌دا هه‌زاران كه‌س بوونه قوربانی‌‌و دواتر ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراق به‌هاوكاری ئه‌مه‌ریكا ئۆپه‌راسیۆنی “سه‌پاندنی یاسا”یان ئه‌نجامداو ناوچه‌كانیان له”مه‌ترسی تیرۆر” پاككرده‌وه.
ئه‌م ناوچه گوندنشینانه پێگه‌ی سه‌ره‌كی عه‌شیره‌ته سوننه‌كانن كه له‌ماوه‌ی توندوتیژییه‌كاندا ئه‌ندامانی قاعیده‌و چه‌كداره عه‌ره‌بی‌‌و بیانییه‌كانیان له‌خۆگرتبوو، زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ش ئه‌و چه‌كداره به‌ئه‌زمونانه بوون كه له‌ده‌زگا ئه‌منی‌‌و سه‌ربازییه‌كانی سه‌دام حسێندا كاریان كردبوو، ئه‌مه‌ش پاش ئه‌وه‌ی به‌بڕیاری بریمه‌ر له‌ساڵی 2003 به‌بێ هیچ ده‌ستكه‌وتێك له‌سه‌ر كار لابران‌و به‌پاڵپشتی هه‌ندێ فتوای ئاینییه‌وه چوونه ناو قاعیده.
ئه‌زموونی عێراق به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی قاعیده ترسی له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆو جیهانی دروستكردووه، به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر ئه‌و چه‌كدارانه‌ی چوونه‌ته ده‌ره‌وه بگه‌ڕێنه‌وه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ی ناوخۆدا یه‌كبگرنه‌وه‌و چه‌ند هێرشێك ئه‌نجام بده‌ن گه‌ر ده‌رفه‌تیان بۆ بڕه‌خسێت.
ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ئاگاداری كاروباری گروپه توندڕه‌وه‌كانن جه‌خت له‌وه ده‌كه‌نه‌وه باڵی قاعیده‌ی عێراق به‌ئه‌زمونترن‌و له‌رووی په‌لاماردانی شوێنه قایمه‌كان بوێرییه‌كی زیاتریان هه‌یه، به‌تایبه‌تی ئه‌و نه‌وه‌یه‌ی ئێستای قاعیده كه له‌سه‌ر بنه‌مای گه‌یاندنی زۆرترین زیان كارده‌كه‌ن.
Kurdish