بەرپرسانی عێراق ده‌ڵێن کۆمپانیا باینییەکان دەستیانکردۆتەوە بە کارکردن لە کەرتی نەوتی عێراقدا لەو ناوچانه‌ی له‌ده‌ست رێکخراوی “دەوڵەتی ئیسلامی” (داعش) رزگاركران.
وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق، عاسم جیهاد رایگه‌یاند لە سەرەتای شوباتدا، گروپی کۆمپانیاکانی سۆنانگۆلی ئەنگۆلی دەستی بە گەشەپێدانی بەرهەمی نەوت کردەوە لە دوو کێڵگەی نەوتی گرنگدا لە باشوری موسڵ.
وتی ئەو کۆمپانیایە دوو گرێبەستی بردەوە بۆ زیادکردنی بەرهەمهێنان لە کێڵگە نەوتیەکانی گەیارە و نەجمەدا، “بەڵام دوای ئەوەی لە ناوەندی 2014 چەکدارانی داعش موسڵیان داگیرکرد، کارەکانی وەستاند”.
کارمەندانی هونەری هێڵەکانی گواستنەوە چاکدەکەنەوە لە کێڵگەی نەوتی عەجیل، کە لەلایەن ئەندامانی داعشەوە تێکدران لە ئایاری 2018.
وتی لەکاتێکدا داعش ئەو ناوچانەی بەدەستەوه‌بوو، لەکاتی شەڕەکاندا بۆ دەرکردنی گروپەکە، چەکداره‌كانی زیانیان بە هەردوو کێڵگەکە گەیاند و ئاگریان لە چەندین بیری نەوت بەردا.
جیهاد وتی دوای ئەوەی هێزەکانی عێراق دەستیانگرته‌وه بەسەر کێڵگە نەوتیەکاندا، کارمەندانی کۆمپانیای دەوڵەتیی نەوتی باکورتوانییان هەموو ئاگرەکان بکوژێننەوەو دەزگاکان بخەنەوە کار.
وتی هاوکات لە کێڵگە نەوتیەکانی دیکەی عێراق، “دانوستانی دوولایەنە لەگەڵ کۆمپانیا بیانییەکانی تری [وزە] لە قۆناغێکی گەشەکردوودایە و هیوابەخشە”.
جیهاد وتی: “بەهیواین کۆمپانیای گازی کۆری (کۆگاز) دەستبكاته‌وه بە گەشەپێدان لە کێڵگەی گازی عەکاس لە قائیمله خۆرئاوای پارێزگای ئەنبار.”
عەکاس بە یەکێك لە گەورەترین کێڵگە گازییەکان دادەنرێت لە عێراق، كه به‌خه‌مڵاندان 5.3 ترلیۆن پێی سێجا لە یەدەگی گازی سروشتیی تێدایه. لە 2011 عێراق رێککەوتنێکی لەگەڵ کۆگاز واژۆکرد بۆ گەشەپێدانی ئەو کێڵگەیە.
هەوڵەکان بۆ پاراستنی کارەکان
جیهاد تەرکیزی خستە سەر هەوڵە بەردەوامەکانی حکومەت بۆ راکێشانی سەرنجی کۆمپانیا بیانییەکان و دەستەبەرکردنی خزمەتیان لە کێڵگە و دەزگا نەوتیەکانی عێراقدا.
وتی: “کێڵگە نەوتی و گازییەکان لە ناوچە رزگارکراوەکان بەشێوەیەکی گونجاو دەپارێزرێن لەلایەن پۆلیسی وزەی ناوچەکەوە.” وتیشی یەکە سەربازییەکانیش لەم ناوچەیە جێگیرکراون بۆ پاراستنی زیاتر.
هه‌روه‌ها وتی: “کارمەندانمان به‌سەختی کاردەکەن بۆ چاککردنەوەی بیرە نەوتیە زیانبەرکەوتوەکان، هێڵەکانی بەرهەمهێنان و گواستنەوە، دەزگاکانی پاڵاوتن و ئه‌مبارکردن.” وتیشی کێڵگە و پاڵاوگه‌کانی پارێزگاکانی نەینەوا، سەلاحەدین کەرکوك و ئەنبار کەوتوونەتەوە کار.
ئایاری رابردوو، حکومەتی عێراق گرێبەستێکی واژۆکرد لەگەڵ بریتیش پەترۆڵیوم (بی پی) بۆ بەرهەمهێنانی نەوت لە کەرکوك.
پسپۆڕێكی نەوت، حەمزە جەواهیری، وتی لەڕێی ئەم رێکەوتنەوە، عێراق بەهیوایە زاڵبێت بەسەر بەربەست و ئاستەنگە ئەمنیەکاندا کە بەشێوەیەکی زیانبەخش کاریگەری دەخەنە سەر توانای بەرهەمهێنان لە کێڵگە نەوتیەکانی کەرکوكدا، وەك بای حەسەن و جەمبور.
وتیشی كه بی پی پرۆگرامی داڕشتووە بەمەبەستی “زیادکردنی ئاستی بەرهەم لەم کێڵگانەدا لە نزیکەی 400,000 بەرمیلی رۆژانەوە بۆ 750,000 یان تەنانەت ملیۆنێك بەرمیلی رۆژانە.”
وتی وەك بەشێك لە رێکەوتنەکە، کۆمپانیاکە مه‌سحی هونەری و جیۆلۆجی دەکات و رێکاری هونەری دەخاتەگەڕ بۆ چارەسەرکردنی کێشەی نزمی ئاستی بەرهەم، لەگەڵ دۆزینەوەی چەند رێگەیەكدا بۆ بەکارهێنانی گازی بەرهەمهاتوو وەك بەرهەمێکی لاوەکی.
جەواهیری وتی: “حکومەت کاردەکات لەسەر بنیاتنانەوەی تەواوی ژێرخانی کەرتی نەوت کە زیانی بەرکەوتووە بەهۆی تیرۆریزم و شه‌ڕه‌وه.”
دڵنیاییدان بە وەبەرهێنه‌رانی بیانی
ئابوریناس سەلامە سمه‌یسم جەختیکردەوە لە گرنگی بەگەڕخستنی رێکاری ئەمنی پێویست بۆ دڵنیاییدان و هاندانی کۆمپانیا نەوتیەکان بۆ گەڕاندنەوەی پرۆژەکانی گەشەپێدان لە ناوچە رزگارکراوەکاندا.
ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا : “ژینگەی کارکردن لە کێڵگە نەوتییە رزگارکراوەکاندا هێشتا تاڕادەیەك جێی نیگەرانییە بەهۆی هەڕەشەی تیرۆریستیەوە.”
وتی: “دەبێت کەشێكی ئاسایشی ته‌واو كۆنترۆڵكراو دابینبکەین کە نەك تەنیا ئەو کۆمپانیایانە دڵنیابکاتەوە کە کاریان جێهێشتووە بەڵکو ئەوانەش هانبدات کە خواستی وەبەرهێنانیان هەیە.”
سمه‌یسم وتی ئەو پارێزگایانەی لەدەست داعش رزگارکراون “پێویستیی زۆریان بە گەشەپێدانی چڕوپڕ و بەڕێوەبردنی سەرچاوەی داهاتی نەوتی هەیە بەشێوەیەك ئامانجەکانی گەشەپێدان بەدەست بهێنرێت”.
Kurdish