بەرپرسێكی باڵای بانكی ناوەندیی ئێران ئاشكرای كرد، لەمڕۆ چوارشەمەوە تۆماركردنی هەر جۆرە داواكارییەك بۆ هاوردەكردنی شتومەك بە پشتبەستن بە دۆلاری ئەمەریكی قەدەغە دەكرێت و بازرگانان بۆ كڕینی شتومەك پێویستە سوود لە جۆرەكانی تری دراو وەربگرن.
مەهدی كەسرایی بەڕێوەبەری گشتیی سیاسەتی پلانی دراوی بانكی ناوەندی ئێران وتوویەتی، ئەو داواكارییە هیی بانكی ناوەندییە و لە نامەیەكدا داوای لە وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی كردووە بڕیارەكە جێبەجێ بكات.
تۆڕی بانكیی ئێران بەهۆی ئەو سزا نێودەوڵەتییانەی بەسەر ئێراندا سەپێنراون، دەمێكە ناتوانێت سوود لە دۆلار وەربگرێت، بۆیە بازرگانان لە رێی نووسینگەكانی دراو هەوڵی هاوردەكردنی كاڵا و شتومەك دەدەن و دۆلارەكەشیان هەر لە نووسینگەكان دابین دەكەن. بۆیە هاوردەكاران ئەگەر بیانەوێت لە رێی بانكەكانەوە كاڵا هاوردە بكەن، ئەوا ناتوانن سوود لە دۆلار وەربگرن و بۆ ئەم هەنگاوەیان دەبێت پشت بە جۆرەكانی تری دراو ببەستن.
پێ دەچێت ئەو هەنگاوەی بانكی ناوەندی ئێران بۆ مەبەستی لێدان بێت لە نووسینگەكانی ئاڵوگۆڕی دراو. دوای ئەو بڕیارەی بانكەكە ئاراستەی وەزارەتی بازرگانی وپیشەسازی كردووە ئیتر وەك جاران بازرگانان ناتوانن بە پشتبەستن بە نووسینگەكان بە ئاسانی بە دۆلار شتومەك هاوردە بكەن.
نرخی دۆلار لە بازاڕی ئازادی ئێران لە شەش مانگی رابردوودا بەرانبەر بە دۆلار بەرزبوونەوەیەكی بەرچاوی تۆمار كردووە و نرخی هەر دۆلارێك گەیشتە پێنج هەزار تمەن كە بەراورد بە شەش مانگی رابردوو ٣٠٪ زیادی كردووە. هەڵبەت لە دوو هەفتەی رابردوودا نرخی دۆلار تا رادەیەك دابەزیوە و ئێستە هەر دۆلارێك بە چوار هەزار و ٥٠٠ تمەن دەفرۆشرێت. دیسان بەراورد بە شەش مانگی رابردوو نرخی دۆلار بەرانبەر بە تمەن ١٦٪ بەرز بووەتەوە.
دوای درێژەپێدانی بەشێك لە سزاكانی سەر ئێران یەكێك لە گرنگترین ئەو هۆكارانەی وای كردووە نرخی تمەنی ئێرانی بەرانبەر بە دۆلاری ئەمەریكی دابەزین تۆمار بكات بۆ ئاڵۆزی و خۆپێشاندانەكانی چەند مانگی رابردووی ئێران دەگەڕێتەوە.
بەڵام بەرپرسانی ئێران نووسینگەكانی ئاڵوگۆڕی دراو بە هۆكاری سەرەكی ئەو هەڵبەز و دابەزەی نرخی تمەن لە بازاڕەكانی وڵات هەژمار دەكەن، بۆیە هەژماری بانكیی دەیان خاوەن نووسینگەیان داخستووە.
بەگوێرەی “رادیۆ فەردا” بەرپرسەكەی بانكی ناوەندی ئێران پێی سەیرە تا ئەو رادەیە نرخی تمەن گۆڕانكاری بەسەر هاتووە، چونكە لە ئێران بە پێچەوانەی زۆر لە وڵاتی تر دۆلار رۆڵێكی گەورەی لە بازرگانیكرندا نییە.
هاوردەی ئێران
بەگوێرەی ئامارەكانی رێكخراوی گەشەپێدانی بازرگانی جیهانی، لە ١٠ مانگی رابردووی ئەمساڵدا بە بەهای ٤٢ ملیار و ٨٠٥ ملیۆن دۆلار كاڵا و شتومەك هاوردە كراوە، كە بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی رابردوو ٢٢٪ زیادی كردووە.
ئێران مەبەستیەتی زیاتر كار بە یۆرۆ بكات، چونكە ئەو نەوتەش كە رۆژانە هەناردەی بازارەكانی دەكات، پارەكەی بە یۆرۆ وەردەگرێت، سەرەڕای ئەوەی كە نرخی نەوت بە دۆلار دیاری دەكرێت.
ئێران بۆ كڕینی ئەو كەلوپەل و شتومەكانەی هی وڵاتانی ئەوروپان، لەوانەیە تووشی كێشەیەكی ئەوتۆ نەبێت، بەڵام كێشە سەرەكییەكە لەوەدایە كە پشكی قەبارەی هاوردەی ئێران لە بازاڕەكانی ئەوروپا ٢٠٪ دەبێت و ناچارە بۆ هاوردەكردنی ٨٠٪ەكەی تر لە قەبارەی هاوردە پشت بە دۆلار یان جۆرەكانی تری دراو ببەستێت.
گەورەترین هاوبەشە بازرگانییەكانی ئێران كەوتوونەتە رۆژهەڵاتی ئاسیا و زۆربەی ئەو وڵاتانەش بۆ بازرگانی نێودەوڵەتی پشت بە دۆلار دەبەستن و بە كەمی سوود لە دراوی فەرمی خۆیان وەردەگرن.
بەرزبوونەوەی تێچووی هاوردە
محەمەد لاهووتی سەرۆكی كۆنفدراسیۆنی هەناردەی ئێران ئەمڕۆ چوارشەم بۆ میدیاكانی ناوخۆ ئاشكرای كرد كە ئەم بڕیارەی بانكی ناوەندی پێ دەچێت بۆ كۆنترۆڵكردنی ئەو پلان و سیاسەتە نوێیانە بێت كە ئەمەریكا بەتەمایە بەرانبەر بە ئێران گرتوویەتەبەر.
ئەو نەیشاردەوە كە زۆر لە شتومەكەكان هەر بە دۆلار دێنە كڕین، بۆ نموونە كڕینی ئۆتۆمبێلی ژاپۆنی و كۆری هەر بە دۆلار دەكرێت.
ئەم بڕیارەی ئێران كێشە بۆ بازرگانان دەهێنیتە كایەوە، چونكە كاتێك دەیانەوێت شتێك بكڕن، دەبێت یەكەم جار بە فرۆشیارەكە بڵێن نرخی شتەكە بۆ جۆرێكی تری دراو بگۆڕێت و كاتێكیش كڕیار پارەكە رادەستی فرۆشیار دەكات دەبێت فرۆشیاریش بەگوێرەی نرخی ئەو كاتەی پارەكەی رادەست دەكرێت، دەبێت نرخەكە لێك بداتەوە ئایا ئەو بڕە پارەیەی وەریدەگرێت هاوئاستە لەگەڵ نرخی كەرەستەكە بە دۆلار یان نا. ئەو هەمووە ئاڵوگۆڕەی دراوەش زیانی بۆ كڕیار هەیە و تێچوو و نرخی كاڵاكە لەسەری گرانتر دەوەستێت كە بە زیانی بازرگانان و خەڵكی ئێرانە.
Kurdish