عەزیز سەعید: یاسای وەبەرهێنان پێویستی بە هەمواركردنەوەیە

بەرپرسێكی بواری وەبەرهێنان ڕایدەگەیەنێت، یاسای وەبەرهێنان كەموكوڕی تیایە و پێویستی بە هەمواركردنەوەیە، لەگەڵ ئەوەشدا پێیوایە تائێستا هاوڵاتییان سوودمەندی سەرەكیی یاساكەن.

یاسای وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستان ساڵی 2006 بە ژمارە 4 لەلایەن پەرلەمانی كوردستانەوە دەرچووێندراوە و تایبەتە بە هاندان و پەرەپێدانی سێكتەرەكانی پیشەسازی، كشتوكاڵ، گەشتیاری، بازرگانی، پەروەردە، تەندروستی و كۆمەڵێك سێكتەری دیكە.

هەروەك پڕۆژەكانی یەكەی نیشتەجێبوونیش لەنێو یاساكەدا جێگایان كراوەتەوە، ئەو پڕۆژانەی لەدوای دەرچوونی یاساكەوە بەشێوەیەكی بەرفراوان لەسەر ئاستی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان كاریان تیاكراوە.

سەبارەت بە سوودمەندبووی سەرەكییش لەنێوان هاوڵاتییان و وەبەرهێنەران قسەی جیاواز دەكرێت، بەتایبەت دوای ئەوەی لەمدواییەدا دەستبەسەراگرتنی چەندین زەویی نایاب لە ناوجەرگەی شارەكان بە بیانووی وەبەرهێنان بووە پرسێكی گەرم.

عەزیز سەعید بەڕێوەبەری گشتیی وەبەرهێنانی سلێمانی ڕاگەیاند، دەستبەسەراگرتنی زەوی پەیوەندی بە یاساكەوە نییە، یاسای وەبەرهێنان دەڵێت، هەر پڕۆژەیەك لە سێكتەرەكانی وەبەرهێنان پەسەندبوو، دواتر داوای زەوی لە شارەوانی و لایەنی پەیوەندیدار دەكات.

وتیشی، “دوای ئەوەی پڕۆژەیەك لەڕووی كوالێتی و پێویستی، هەروەها لەڕووی سەرمایەوە پەسەندكرا، ئەوكات داوا لە لایەنی پەیوەندیدار دەكرێت بۆ وەرگرتنی زەوی، دوای وەرگرتنیشی پڕۆسەی وەبەرهێنان دەستپێدەكات”.

دەربارەی جێكردنەوەی كەرتی نیشتەجێبوونیش لەنێو یاساكەدا بەڕێوەبەرە گشتییەكەی وەبەرهێنان وتی، “لە ڕاسیتدا نیشتەجێبوون بەهیچ جۆرێك ئیشی وەبەرهێنان نییە، بەڵام لەبەرئەوەی نە وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە و نیشتەجێبوون بەو ئەركە هەڵساوە، نە حكومەتیش پارەی هەبووە تا بەو ئەركە هەڵسێت، بۆیە لەڕێگای یاسای وەبەرهێنانەوە توانرا كار لە نیشتەجێبووندا بكرێت”.

پێشیوایە ئەوەشی تائێستا كراوە لە سوود و قازانجی خەڵكی بووە و 85% بۆ 95% سەركەوتنی بەدەستهێناوە.

نمونەی ئەوەشی هێنایەوە لە سلێمانی 58 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون كراون، لەو ژمارەیە 11 هەزار و 194 یەكەیان سندووقی نیشتەجێبوونیان بۆ وەرگیراوە. نزیكەی 22 هەزاریان نرخیان لە 50 هەزار دۆلار كەمتر بووە. نزیكەی 19 هەزاریان نرخیان لە 50 هەزار بۆ 100 هەزار دۆلاردا بووە. بە وتەی ئەو ژمارەیەكی زۆر كەم كە ناكاتە 10 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون (های كۆست)ن و بۆ خەڵكی دەوڵەمەندن.

سەبارەت بە ناوەرۆكی یاساكەش بەڕێوەبەرە گشتییەكە ڕایگەیاند، یاسای وەبەرهێنان بۆ ئەو ڕۆژەی پەسەندكرا یاسایەكی زۆر گەورە بوو، وڵاتانی ئێران و عیراقیش سوودیان لێوەرگرتووە.

ئاماژەی بەوەشكرد، ساڵی 1957 یاسای وەبەرهێنان لە میسر دەرچوو، هەتا ئێستا 17 جار هەمواركراوەتەوە، بۆیە بە بڕوای ئەو لەهەر 10 ساڵێكدا پێویستە یاسا هەمواربكرێتەوە، بەهۆی ئەوەی كۆمەڵێك بابەت گۆڕانكارییان بەسەردادێت، بۆنمونە پڕۆژەیەك كە بۆ ئەمڕۆ ستراتیژییە، ڕەنگە بۆ دوو ساڵی دیكە وانەبێت.

هەر لە زووەوە وەك وەبەرهێنان هەستیان بە كەموكوڕییەكانی یاساكە كردووە، وەك ئەوەی عەزیز سەعید ئاماژەی پێدا و وتی، “هەندێك ئیمتیازات و هەندێك سزای تیایە دەبێت بگۆڕدرێن و دەستكارییان دوێت، ئێمە كارمان لەسەر كردووە، بەڵام هەتا ئێستا نە لە پەرلەمان و نە لە ئەنجومەنی وەزیران كارەكە تەواونەكراوە”.

ئاماژەی بەوەشكرد، لەئێستادا دوو كایە لە هەموو دونیادا زۆر گرنگە وەبەرهێنان و بازرگانی، بۆیە پێویستە بایەخی پێبدرێت تا هەم شار جوان بكرێت لەڕێی سەرمایەدارانەوە، هەم دەستی كارێكی زۆر بخرێتەگەڕ، هەمیش بتوانیت پڕۆژەكان پێشكەش بە خەڵكی بكرێت.